☀ GÜNEŞ SİSTEMİ'NDEKİ İÇ (KARASAL) GEZEGENLER Güneş Sistemi; Güneş, dört karasal iç gezegen, küçük, kaya ve metal içerikli asteroitlerden oluşan bir asteroit kuşağı, dört gazsal dış gezegen ve Kuiper Kuşağı'nın buzsu cisimlerden oluşan ikinci bir kuşaktan oluşur. Kuiper Kuşağı'nın ötesinde…devamı☀ GÜNEŞ SİSTEMİ'NDEKİ İÇ (KARASAL) GEZEGENLER
Güneş Sistemi; Güneş, dört karasal iç gezegen, küçük, kaya ve metal içerikli asteroitlerden oluşan bir asteroit kuşağı, dört gazsal dış gezegen ve Kuiper Kuşağı'nın buzsu cisimlerden oluşan ikinci bir kuşaktan oluşur. Kuiper Kuşağı'nın ötesinde ise seyrek disk, gündurgun ve en son olarak da varsayımsal Oort Bulutu bulunur.
Güneş'ten olan uzaklıklarına göre gezegenler sırasıyla Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün'dür. Bu sekiz gezegenin altısının çevresinde doğal uydular döner. Ayrıca dış gezegenlerin her birinin toz ve diğer parçacıklardan oluşan halkaları vardır. Dünya dışındaki tüm gezegenler, adlarını Yunan ve Roma mitolojisinin tanrılarından alır. Beş cüce gezegen ise; Kuiper kuşağında yer alan Plüton, Haumea ve Makemake; asteroit kuşağındaki en büyük cisim olan Ceres ve seyrek diskte yer alan Eris'tir. Plüton bilinen en büyük cüce gezegendir.
Güneş sisteminin kütlesinin %99,86'sını, çekim kuvveti ile sistemi bir arada tutan ve G tipi bir sarı cüce olan Güneş, kalan kütlenin %90'ından fazlasını da Jüpiter ve Satürn oluşturur.
Yüzölçümü, hacim ve kütle parametrelerinde, konu daha anlaşılır olsun diye parantez içinde bu özellikleri Dünya ile kıyasladım. Astronomik düzeydeki yüzölçümü, hacim ve kütle ifadelerini anlayamıyorsanız, hemen yanında parantez içindeki ifadeye bakın, daha rahat anlayacaksınız. Bu yazıda karasal olan iç gezegenleri inceleyeceğiz...
📌 MERKÜR (MERCURY)
Merkür, Güneş'e yakınlık bakımından birinci gezegendir. Varlığı antik çağlardan beri bilinmektedir. Adını Roma mitolojisinde tanrıların habercisi olan Merkür'den almıştır. Bilinen bir uydusu yoktur. Güneş'e en yakın gezegen olmamasına rağmen en sıcak gezegen değildir. Çünkü, incecik bir atmosferi olduğu için aldığı ısıyı tutamaz. Güneş Sistemi'nin en küçük gezegendir. Yapı olarak Ay'a benzer. Kütlesinin küçük olması ve manyetik alana sahip olmaması yüzünden atmosferini koruyamamıştır. Bu yüzden ince bir atmosferi vardır. Atmosferi büyük oranda oksijen, sodyum ve hidrojenden oluşur. Güneş rüzgarları, Merkür atmosferini uzaya üfürerek inceltmeye devam etmektedir. Gökyüzünde çıplak gözle zor da olsa gözlemlenebilir. Güneş'e yakınlığından ötürü, ancak Güneş'in doğuşu ve batışı sırasında gözlemlenebilir.
Yarıçapı: 2.440 km
Yüzölçümü: 74.800.000 km² (0,147 Dünya)
Hacmi: 6,083 × 10¹⁰ km³ (0,056 Dünya)
Kütlesi: 3,301 × 10²³ kg (0,055 Dünya)
Güneş'e Ortalama Uzaklığı: 57.910.000 km
Günöte: 69.817.000 km
Günberi: 46.001.000 km
Ortalama Sıcaklığı: 167 °C
Ortalama Yoğunluğu: 5,427 g/cm³
Kaçış Hızı: 4,25 km/s
Yörünge Hızı: 47,4 km/s
Eksen Eğikliği: 0,1°
Albedosu: 0,14
Uydu Sayısı: 0
Kendi Etrafında Dönüş Süresi: 58 gün 15 saat 30 dakika
Güneş Etrafında Dönüş Süresi: 88 gün
Tahmini Yaşı: 4,503 milyar
📌 VENÜS (VENUS)
Venüs, Güneş'e yakınlık bakımından ikinci gezegendir. Varlığı antik çağlardan beri bilinmektedir. Adını Roma mitolojisinde aşkın ve güzelliğin tanrıçası olan Venüs'ten almıştır. Bilinen bir uydusu yoktur. Güneş'e en yakın gezegen olmamasına rağmen en sıcak gezegendir. Çünkü Dünya'nın atmosferinden 90 kat daha kalın ve sera gazlarıyla dolu bir atmosfere sahip olduğu için, gelen ışık bir daha dışarı çıkamaz ve böylelikle gezegen aşırı ısınır. Atmosferi büyük oranda karbondioksit, azot ve sülfürik asitten oluşur. Venüs'ün Güneş etrafında dönüş süresi, kendi ekseni etrafında dönüş süresinden kısa olduğu için 1 Venüs günü, bir Venüs yılından daha uzundur. Boyut ve kütle olarak Dünya'ya benzediği için "Dünya'nın İkizi" olarak da anılır. Gökyüzünde çıplak gözle gözlemlenebilir. Gökyüzünde en parlak gözüken gezegendir. Manyetik alanı, aşırı yavaş dönüşü yüzünden çok zayıftır. Buna rağmen, güçlü volkanik aktivite ve büyük bir kütleye sahip olduğu için atmosferini koruyabilmiştir.
Yarıçapı: 6.052 km
Yüzölçümü: 460.200.000 km² (0,902 Dünya)
Hacmi: 9,284 × 10¹¹ km³ (0,857 Dünya)
Kütlesi: 4,867 × 10²⁴ kg (0,815 Dünya)
Güneş'e Ortalama Uzaklığı: 108.208.000 km
Günöte: 108.939.000 km
Günberi: 107.477.000 km
Ortalama Sıcaklığı: 471 °C
Ortalama Yoğunluğu: 5,243 g/cm³
Kaçış Hızı: 10,36 km/s
Yörünge Hızı: 35 km/s
Eksen Eğikliği: 177,4°
Albedosu: 0,69
Uydu Sayısı: 0
Kendi Etrafında Dönüş Süresi: 243 gün 0 saat 32 dakika
Güneş Etrafında Dönüş Süresi: 225 gün
Tahmini Yaşı: 4,503 milyar
📌 DÜNYA (EARTH)
Dünya, Güneş'e yakınlık bakımından üçüncü gezegendir. Üzerinde yaşam barındırdığı bilinen, bildiğimiz tüm canlılara ev sahipliği yapan ve Güneş Sistemi'nde yüzeyinde sıvı su barındıran tek gezegendir. Bir uydusu vardır. Güneş Sistemi'nin en yoğun ve en büyük karasal gezegenidir. Güçlü bir manyetik alanı vardır. Bu yüzden atmosferini koruyabilmiş, üzerinde yaşamın oluşması için uygun koşulları bulundurabilmiştir. Atmosferi büyük oranda azot, oksijen ve argondan oluşur.
Yarıçapı: 6.371 km
Yüzölçümü: 510.100.000 km²
Hacmi: 1,083 × 10¹² km³
Kütlesi: 5,972 × 10²⁴ kg
Güneş'e Ortalama Uzaklığı: 149.600.000 km
Günöte: 152.100.000 km
Günberi: 147.095.000 km
Ortalama Sıcaklığı: 16 °C
Ortalama Yoğunluğu: 5,514 g/cm³
Kaçış Hızı: 11,19 km/s
Yörünge Hızı: 29,8 km/s
Eksen Eğikliği: 23,45°
Albedosu: 0,43
Uydu Sayısı: 1
Kendi Etrafında Dönüş Süresi: 23 saat 56 dakika
Güneş Etrafında Dönüş Süresi: 365 gün
Tahmini Yaşı: 4,543 milyar
📌 MARS (MARS)
Mars, Güneş'e yakınlık bakımından dördüncü gezegendir. Varlığı antik çağlardan beri bilinmektedir. Adını Roma mitolojisinde savaş tanrısı olan Mars'tan almıştır. Şekli patatese benzeyen iki küçük uydusu vardır. Gelecekte Dünya dışı kolonizasyon için en uygun gezegen olarak görülmektedir. Yüzeyindeki topraklar oksitlendiği için kızıldır, bu yüzden "Kızıl Gezegen" olarak da anılır. Gökyüzünde çıplak gözle gözlemlenebilir. Atmosferi büyük oranda karbondioksit, azot ve argondan oluşur. Manyetik alanını kaybetmiş, bunun sonucunda atmosferi zaman geçtikçe incelmiştir. Manyetik alanın yokluğu yüzünden, Mars atmosferi hala Güneş rüzgarları ile uzaya üfürülmektedir.
Yarıçapı: 3.390 km
Yüzölçümü: 144.800.000 km² (0,284 Dünya)
Hacmi: 1,631 × 10¹¹ km³ (0,151 Dünya)
Kütlesi: 6,417 × 10²³ kg (0,107 Dünya)
Güneş'e Ortalama Uzaklığı: 227.940.000 km
Günöte: 249.200.000 km
Günberi: 206.700.000 km
Ortalama Sıcaklığı: -28 °C
Ortalama Yoğunluğu: 3,933 g/cm³
Kaçış Hızı: 5,03 km/s
Yörünge Hızı: 24,1 km/s
Eksen Eğikliği: 25,19°
Albedosu: 0,17
Uydu Sayısı: 2
Kendi Etrafında Dönüş Süresi: 1 gün 0 saat 37 dakika
Güneş Etrafında Dönüş Süresi: 688 gün
Tahmini Yaşı: 4,603 milyar
*****
Eğer bazı parametrelerin ne ifade ettiğini anlamadıysanız öncelikle "ASTRONOMİK TERİMLER İÇİN MİNİ-SÖZLÜK" gönderisine bakmanız gerekiyor. Orada her bir parametrenin ne anlama geldiğini tek tek açıkladım. Sözlüğü okuduktan sonra tekrar gelin..:)
Astronomiye 2012 yılında Bilim Çocuk dergisini almaya başladığımdan beri çok büyük bir merakım var. O zamandan bu yana, dokuz senede astronomi ile ilgili bilgim her geçen sene katlanarak arttı. Astronomi ile ilgili neredeyse hiçbir kitabı okumamış olsam da, aldığım dergilerden ve internetten yaptığım araştırmalar sonucu bir üniversite öğrencisinden bile beklemeyeceğiniz düzeyde bir astronomi bilgisine sahip oldum. Üniversiteye başladıktan sonra astronomi üzerinde onlarca kitap alıp hepsini okumak istiyorum. Böylelikle zaten bildiklerimin üstüne yine kat kat bilgi eklemiş olmayı umuyorum. Bunu övünmek için söylemiyor, gerçekten böyle düşünüyorum. Özellikle ülkemizde "profesör" veya "doktor" unvanlarıyla dolaşan televizyon/twitter şovmenlerini gördükten sonra bu düşüncemden daha da emin olmaya başladım. Neyse...
Bu yazıda, astronominin en temel konularından birisi olan Güneş Sistemi'nin karasal gezegenlerini ele almış oldum. Bu yazıyı hem kendime bir anı olarak, hem öğrendiklerimi tek bir yerde toplayarak kafama daha da kazımak, hem de içinde yaşadığımız sistem hakkındaki en temel bilgileri derli toplu bir şekilde öğrenmeniz için hazırladım. Umarım faydası dokunmuştur. Konsept dışına ilk ve son kez çıkıyorum.
Buraya kadar okuduysanız çok teşekkür ederim..:)