Raf Yorumu: Esra (@hesrac)

Spoiler içeriyor MÖ. 21. yy ile 18. yy arasına uzanan 7 bölümlü bir kısa metin. Her tablet adını ilk dizesinden alır. Enuma Eliş ilk dizenin ilk iki kelimesidir. "henüz yukarıya" anlamındadır. Sözlü bir anlatı olduğu için 21. yya dayanabileceği ama yazıya 18…devamıMÖ. 21. yy ile 18. yy arasına uzanan 7 bölümlü bir kısa metin. Her tablet adını ilk dizesinden alır. Enuma Eliş ilk dizenin ilk iki kelimesidir. "henüz yukarıya" anlamındadır. Sözlü bir anlatı olduğu için 21. yya dayanabileceği ama yazıya 18 de geçirildiği söyleniyor. Politik anlamda Babil'in yüceltilmesi için de kullanıldığı söyleniyor. Kitabın önsözünde Mezopotamya metinlerinin Enuma Elişi ya da Enuma Elisin Mezopotamya metinlerini etkileyebileceği, ekleme çıkarma olabileceği belirtiliyordu. (Hatta Asurlar tanrıları Assur'u Ansar ismi ile eklemeye çalışmışlar ama başarılı olmamış.) İlgimi çeken noktalar oldu, kutsal kitaplardaki hikayelerle çağrışımlar yaptırdı. Bunlar: ▪️Tüm tanrılar ortada yokken Tanrıların babası Tanrı Apsu ve Tanrıça Tiamat tarafından sulardan tanrılar yaratılıyor. Tevrat'ta yaratılış hikayesinde de "Tanrının ruhu suların üzerinde hareket ediyordu." denilir. Marduk da en üstün olan kabul ediliyor ve kendisi sulardan ortaya çıkan tanrıların oğlu. ▪️Sonra kardeşler arası kavga çıkıyor ve Apsu öldürülüyor, yerine Kingu kral oluyor. Kingu isyankar olduğu için savaş çıkıyor ve savaşta sadece Marduk cesaret edip Tiamat'a karşı gelebiliyor. Marduk zafer sonucu kral ilan ediliyor ve günümüz evrenini tekrar yaratıyor 7 kozmik bölgeye ayırarak. Tiamat denen tanrıça öldürülerek ikiye yarılıyor ve kasığı yukarıya doğru gökyüzü oluyor, alt bedeni ise yeryüzü yapılıyor Marduk tarafından. (Tevratta da Tanrı yeri ve göğü ayırır.) Gözlerinden ise Fırat ve Dicle yaratılır. Bu da "mother nature" anlayışını hatırlattı bana çok iç açıcı olmasa da. Yıldızlar, ay, güneş yukarıya yerleştirilir. "Yeryüzünü aydınlatmak, gündüze geceye egemen olmak, ışığı karanlıktan ayırmak için onları gökkubbeye yerleştirdi." (Yaratılış 1:17-18) ▪️Altıncı tablette Marduk Tiamat'ın kaos çıkaran isyan eden kocası Kingu'dan "insan" denen topluluğu yaratıyor, Tanrıların işlerini yapsın diye. Biraz kutsal metinlere dayalı yorum yapacak olursak Kingu'nun isyan eden olması ve bundan insanın yaratilmis olması ilginç. Adem ile Havva'ya bakarsak yasak meyveyi yiyen kişinin insan olması bakımından insan isyankardir. Yeryüzünde tanrıya isyan edebilen canlı da insandır. Ama Kingu daha çok şeytan gibi de zorlama yorum yapmak istemiyorum. ▪️Marduk'un ismi her anıldığında burnun yere değmesinden bahsediliyor bu da secdeyi çağrıştırıyor. ▪️Allahın 99 ismi gibi Marduk'a da 51 isim veriliyor. Marduk'un isimlerinden biri de fırtına tanrısı Ba'al den gelen Bel yani Rab. Marduk "Güneşin Oğlu" demek. Bu da bana Tanrının oğlu İsa'yı hatırlattı ayrıca Tanrılar kendinden büyük tanrılara kendisinden önce varolduklarını belirtmek için Baba diyor. Marduk da öyle. ▪️Marduk Tiamat'ı yendikten sonra Esagil Tapınağı'nda tanrılarla toplanıp ekmek yiyip bira içiyorlar. Bu yüzden Hristiyanlık'taki şarap-ekmek kutsallığını hatırlattı bana yine. ▪️Her nisan ayında evrenin merkezi kabul ettikleri Esagil Tapınağında, Nisanı yılbaşı kabul ederek Enuma Eliş metni okunur. (yanlış hatırlamıyorsam) Bu da yine İsa'nın aslında Nisanda doğduğu ve asıl yılbaşının da ilkbaharın başladığı Nisan kabul edildiği ancak daha sonra bir kralın kendi doğum günü ile değiştirerek yılbaşı anlayışını değiştirdiği iddiasını hatırlattı. Marduk üstteki ve yerdeki tüm tanrılardan üstün görülüyor. Evrenden bahsediliyor ülkelerinden bahsedilirken. Büyük ihtimalle o zamanki insanlar çok fazla dışarı çıkamamalarından dolayı günümüz evren anlayışından uzaklar. Mısır'da Firavun'un tanrı olarak görülmesi gibi Babil'de de güçlü yöneticiler tanrı olarak görülüyor gibi gözüküyor. Mezopotamya halkına karabaş denmesi de ilginçti. Acaba tanrıların (yöneticilerin diyelim) saçları yoktu da insanın var ondan mı diye bir düşündüm. Tevrat ile Enuma Eliş arasındaki süreyi de chatgpt'ye sordum: "Tevrat’ın Yaratılış Kitabı (Genesis) geleneksel Yahudi ve Hristiyan kaynaklarına göre MÖ 13-10. yüzyıllar arasında yazıya geçirilmiş olabilir. Akademik çevrelerde, özellikle Belgesel Hipotezi'ne göre, Tevrat’ın bugünkü haline gelmesi MÖ 6-5. yüzyıllara, yani Babil Sürgünü (MÖ 586) sonrası döneme denk gelebilir. Bu durumda: Enuma Eliş, Tevrat’ın Yaratılış Kitabı’ndan en az 500-1000 yıl önce yazıya geçirilmiş görünüyor. Eğer Tevrat’ın Babil Sürgünü sonrası şekillendiği kabul edilirse, Enuma Eliş ile arasındaki fark 1300-1500 yıl olabilir. Bu, Enuma Eliş’in, Tevrat’ın yaratılış anlatısını etkilemiş olabileceği ihtimalini güçlendiriyor. Özellikle Yahudilerin Babil Sürgünü döneminde Mezopotamya kültürüyle yoğun etkileşimde bulunması, bu tür anlatıların Yahudi kutsal metinlerine yansımasını açıklayabilir."