(@) - Raf

Hiroshi Teshigahara’nın Kobo Abe’nin eserinden uyarlamış olduğu “Kumların Kadını” filmi, Japon sinemasının - bana kalırsa- en özgün yapıtlarından biridir. Böcek bilimci olan Eijii Okada, kumlarla kaplı olan isimsiz bir mıntıkada üç günlük gezintiye çıkıp bulunması zor bir böcek türünü aramaya…devamıHiroshi Teshigahara’nın Kobo Abe’nin eserinden uyarlamış olduğu “Kumların Kadını” filmi, Japon sinemasının - bana kalırsa- en özgün yapıtlarından biridir. Böcek bilimci olan Eijii Okada, kumlarla kaplı olan isimsiz bir mıntıkada üç günlük gezintiye çıkıp bulunması zor bir böcek türünü aramaya koyulur. Bir eserin sıçrayışı, beklenmedik bir olayın cereyan etmesiyle mümkün hale gelir. Aristoteles’in Poetika adlı metninden beri “Baht Dönüşü” türünden dönüşler, tiyatro oyunlarında da sinemada da seyirciye sunulan beklenmedik dönüş olarak kendisini ortaya koyar. Okada, böceklerle ilgili keşif yaparken, böcekleri koleksiyon olarak kullanan ve onları araştırma konusu yapıp, ölümsüzlüğünü bir kitapta resmetmek için böcekleri araç olarak kullanır. Böceklerle olan mesafesi bir duygu durum ilişkisi değil, bir özne-nesne ilişkisidir. Okada, böceklere yabancı bir varlıktır. Tıpkı Franz Kafka’nın Dönüşüm adlı eserinde karakterin böceğe dönüştükten sonra ailesi tarafından bile kabul görmemesi gibi bir yabancılaşma ilişkisidir seyircinin tanık olduğu. Okada, gezisi sırasında köylülerle karşılaşır ve köylüler onu, misafir etmek için Kyoko Kishida’nın yanına gönderir. Kyoko, kum fırtınasında kocasını ve çocuğunu kaybetmiş dul bir kadındır. Halatlarla bağlanmış bir ip aşağı doğru sarkıtılıp Kyoko’nun evine giriş yapılır. Kyoko, kumlarla yaşantısını sürdüren yalnız bir kadındır. Okada’nın gelişiyle kadınlığını yeniden keşfetmiş gibi mutludur. Böylelikle Okada’nın kum evine hapsedilmesi, özgürlüğüne olan içgüdüsel tutkusu ile kumun altında yaşamın verdiği esaret arasında gider gelir. Teshigahara’nın çekim tekniğinde Kyoko’nun eşinin kum uçurumunun aşağısında gösterip, köylüleri yukarı kısımda göstermesi olağanüstü bir görüntü sunar. Burada benim çıkardığım sonuç, Okada’ya köylülerin yukarıdan bakması ve Okada’nın özgürlüğünün elinden alınmasıdır. Okada, böcek bilimci iken böcekleşmiştir. Georg Lukacs’ın deyimiyle, “Şeyleşme” denilen bir yabancılaşma türüne yakalanmıştır. Artık Okada bir özne değil, bir nesne görevindedir ve köylüler tarafından duygusuz bir biçimde içgüdüye , insani koşullardan azade kılınmış bir yaşama terk edilmiştir. Okada için özgürlük, bir kurtuluş iken, kendisinin böcekleştiğini zamanla fark eder ve böcekler ile kendi arasındaki farkı ayırt edemez hale gelir. Film her yönüyle derin metaforlarla donanmış bir biçimle karşımıza çıkar. Biçimi bir yana, içeriksel mesajın çıkarımı seyirciye bırakılmıştır. Yönetmen entelektüel bir kaygı dahi gütmeden olanı olduğu gibi sunmuş ve metaforlardan çıkarımlar yapmamızı bize bırakmıştır. Böylesi değerli bir filmin bu kadar az bilinmesi de makus talihimizin biçare durumumuzla özetlenebilir.

sorel.j 12 months ago

Filozoflar arasında felsefenin Prensi Spinoza’dır. Bunun en büyük nedeninin Spinoza’nın her argümanının sonsuza dair olmasıdır. Spinoza, sonsuzun filozofudur. Bugünkü hakim bilim birçok “başarıya” imza atmış olsa da ve hatta Kuantum Mekaniği gibi bir paradigma dahi Spinoza’nın sonsuza yönelik düşünceleri karşısında…devamıFilozoflar arasında felsefenin Prensi Spinoza’dır. Bunun en büyük nedeninin Spinoza’nın her argümanının sonsuza dair olmasıdır. Spinoza, sonsuzun filozofudur. Bugünkü hakim bilim birçok “başarıya” imza atmış olsa da ve hatta Kuantum Mekaniği gibi bir paradigma dahi Spinoza’nın sonsuza yönelik düşünceleri karşısında güdük kalır. Temel neden ise, Big Bang teorisi dahi;” başlangıçta top gibi bir enerji vardı ve her şey bu enerjinin içerisinde idi, argümanıdır. Bu enerji gitgide yayılarak bugünkü evreni meydana getirdi. Zaman dahi böyle oluştu, der. Zamanın mümkün olabilmesi için hareketin mevcut olması gerekir. Peki hareketin kendisi zamanı mümkün kılıyorsa ilk hareket ettirici güdümü mümkün kılan şey neydi? Veya şöyle soralım, o enerji topu neyin üzerinde duruyordu? Uzamdan ayrı bir şey nerede durabilir? Demek ki uzam mevcuttu. Uzam mevcut ise “nasıl” sorusu, hareketi akla getirir. Aristoteles ilk hareket ettiriciyi Tanrı olarak addetmişti. Hareketsiz maddeye karşılık temel bir itici güç mevcut olmalıydı ki hareket meydana gelsin. Spinoza ise bu temelsiz yöne karşı oldukça önemli argümanlar ortaya koyar. Sonsuz evrenin ucu bucağı yoktur. Bugün paralel evren diyebiliyorsak bu zorunlu olarak Spinoza felsefesinden mütevellit biçimde ortaya konulabilir. İnsanlar daima bir başlangıç ve son fikrine takılıp kalmıştır. Halbuki temele inersek dinsel bir inanıştır bu inancın temeli. Bir de evren sonludur, diyen felsefe cahilleri var( bilim insanlarından oluşan) son veya sınırı bilebilmek için bir noktanın(A noktasının) B noktasında son bulması gerekir. Kısacası duvara toslamamız gerekir. Gözlemlenebilir evren anlayışını bir yana bırakmazsak, sonluyu kavramak için sonlunun ötesini bilebilmemiz gerekir. Bu tastamam şu demek; uzam, bir küredir veya karedir veya dikdörtgenden oluşan ya da geoid biçimli bir yapıdır. Peki yuvarlak ise ya da küre ise çizgi de mevcut mudur? Mevcut ise, çizginin dışı nasıl olmaz?

sorel.j 1 year ago

Yüce ve Güzel arasındaki kopuş, güzel ile güzellikler arasındaki kopuşu da beraberinde getirir. Modern güzellik algılayışı, içi boş bir deneyime denk olan kavramsal bir aparata dönüşmüştür. Salt “güzel” olan, kullanım değerine indirgenmiş metaya denk gelir. Biçimsel güzellik olsa olsa Doğa…devamı

sorel.j 1 year ago

Astro-loji, kısa yoldan yaşamın formülünü bulmaya çalışan modern bir falcı/büyücü illüzyonu. Doğal bulun veya bulmayın aptalları kandırmak için post modern bir büyü yöntemi. Sırf kim olduğunuzu, karakterinizi, geleceğinizi görmeye çalışmak için Şu anı başkasının görüşüne kurban etmekle eşdeğer. Başkalarının karakterine…devamı

sorel.j 1 year ago

Aşk Bütün parçaların birleşimi değil, parçalar da tek başına bütün değildir; yan yana geldiklerinden bütünü oluşturmazlar, bütün ve parça birbirinden ayrıdırlar zira. Bu da demektir ki bütün de parça da ayrı olmakla birlikte birbirinden farklı iki özdür. Parçanın kendi başına…devamı

sorel.j 1 year ago

İntihar eylemi tarih boyunca bireysel bir eylem olarak ön plana çıktığı gibi bazı kültürlerde toplu intihar biçiminde veya bir ritüele eşlik eden ayinin şenliği olarak da ortaya çıkmıştır. Modern döneme gelindiğindeyse intihar bireysel bir kurtuluş çabası olduğu gibi toplumu cezalandırma…devamı

sorel.j 1 year ago

Kuru Otlar Üstüne

Nuri Bilge Ceylan

200 Gönderi

Kuru Otlar Üstüne filmi, çölde vaha etkisi yaratmak dışında izleyiciye ve sinemaya pek bir şey sunmamaktadır. Vasat denilecek yapıların bu denli övülmesi şaşırtıcı gelmemeli. Sinema anlayışının vasat olduğu noktada parlayıp sönen bir ışık karşı tarafa güneş gibi gelir. Filmin başrol…devamıKuru Otlar Üstüne filmi, çölde vaha etkisi yaratmak dışında izleyiciye ve sinemaya pek bir şey sunmamaktadır. Vasat denilecek yapıların bu denli övülmesi şaşırtıcı gelmemeli. Sinema anlayışının vasat olduğu noktada parlayıp sönen bir ışık karşı tarafa güneş gibi gelir. Filmin başrol oyuncusu olan Samet karakteri ile ilgili söylenecek çok şey olmasına rağmen onunla ilgili birkaç şey söylemek yeterli sanırım. Samet, öğretmenlik yaptığı coğrafyayı ve oradaki insanları kendisinden aşağı gören, topografyayı aşağılayan, yeri geldiğinde entelektüel kesilen; yönetmenin adına konuşan grotesk bir karakterdir. Böylesi grotesk bir karakterin yönetmenin göndergesel mesajıyla konuşan bir figüran görevi görmesini saymıyorum bile. Yönetmenin kuzey hayranlığını batının varoluş felsefesiyle ilişkilendirme yöntemi, post modern karakterlerin kendi iç çatışmalarının belirsiz havası, bir anda bir tablodan Bach’ın müziğinin eşlik etmesi… Entelektüel kaygıları filmin birçok noktasında bulmak mümkün. Öncelikle varoluşun ‘sancıları’ yaşama dair, insan olmaya dair bize evrensel iletiler vermiyorsa, var-oluştuğunu düşünen sakat bir ceninle kalakalırız, bunu bilelim. Samet, iskan ettiği coğrafyadan bahsederken utangaç bir dil ile konuşan, yerleşik iktidar ağzıyla konuşan sömürgeci ruhunun yöre insanları üzerindeki tiksinti veren ideolojik söylemlerini ele alırsak daha söylenecek çok şey vardır. Kürt bölgesinde Kürtleri Kürt olarak tanımlamaktan bile korkan, olsa olsa kimlik vurgusu yapınca ‘Alevi’ diyebilen bir sinema, Yılmaz Güney sinemasının yanına bile yaklaşamaz. Cüretli girişimler tarihte yerini alır, nabza göre şerbet verip her kesimi tatmin etmeye çalışmak olsa olsa tarihin sinik tiplemeleriyle dolup taşar. Amerika’nın eğlence ve burjuva dramının hep icra ettiği bir pazar gibi. İçeriksel açıdan filmi değerlendirirsek de, diyaloga boğulmuş, aşırı biçimde gereksiz süslü bir dil ile malumatfuruştluğa batmıştır. Gereksiz ayrıntıların filme bir şey katmadığını, onu iyice bulandırdığını da belirtmek gerekir. Robert Bresson göz önüne alınmayınca diyaloga boğulmuş yapılar görmek şaşırtıcı da değil tabi. Filmin birçok sahnesinde diyalogların gereksiz biçimde uzatılması, bir anda politik bir havaya bürünen ve küçük burjuva bireyi ile toplumsal duyarlılığa sahip bir karakter arasında seyirciye açıkça mesaj veren bir film niyetini gizlemesine rağmen bir günah çıkarma ayinine dönüşmüş biçimde filmden kopuk bir dış ses gibi seyirciye yansımaktadır. Bunun yanında daha da trajik olan Vahit karakterinin ne oradaki yöre halkıyla herhangi bir benzerliği olması ne de ne için orada olduğu, ağdalı söylemlerinin neye vurgu yaptığının filmdeki belirsizliği seyircinin ilişki kurmasını zorlaştırdığı gibi filmin bir bütünselliği simgelemesi bir yana, tastamam parçalı ve ilişkisiz bir yapımı önümüze koymaktadır.

sorel.j 1 year ago

Öz-güvensizin canavarı, dışarı çıkmamak için türlü türlü kılık bulup, başkalarının kılıfını kendisi için diker. Sürekli kılık değiştirmek zorunda olan O canavar, bir noktadan sonra rengini değiştirmekten kendi rengini kaybeder. Bu yüzden hiçbir çağrıya uzun yıllar ses veremez insan. Bastırılmış duygular,…devamı

sorel.j 1 year ago

Lacan, gelecekte adımı sık sık duyacaksınız, demişti. Arzunun başkasının arzusu olduğunu ifade ettiğini sık sık duyarız. Bunun yanına şöyle bir cümle eklemem yanlış olmaz umarım: arzu başkasının arzu imgesinden doğan bir taklit söylemdir. Taklit söylem: aşırılmış, tırnak içine alınsa dahi…devamı

sorel.j 1 year ago

Psikanalize başlangıç için okunacak öncelikli şair-yazar Shakespeare’dır. Freud da ondan beslendi keza Lacan da ve başkaları da. Freud’un bu konuda kendi ifadeleri mevcuttur. Bir keşif yaparken biz daha oraya varmadan mutlaka bir şair varmıştır oraya, diye. Shakespeare’nin Hamlet adlı eseri…devamıPsikanalize başlangıç için okunacak öncelikli şair-yazar Shakespeare’dır. Freud da ondan beslendi keza Lacan da ve başkaları da. Freud’un bu konuda kendi ifadeleri mevcuttur. Bir keşif yaparken biz daha oraya varmadan mutlaka bir şair varmıştır oraya, diye. Shakespeare’nin Hamlet adlı eseri psikanalize tabi tutulduğunda ne denilmek istendiği daha açık biçimde anlaşılır. Hamlet’in babası Danimarka kralıdır ve Hamlet’in babası Hamlet’in amcası ile annesi tarafından öldürülür; bir zaman sonra Hamlet’in babası bir ruh kılığında Hamlet’in karşısında belirip:” Ben senin babanın ruhuyum” der. Şaşırmış Hamlet gerçeği babasının ruhundan öğrenir ve annesi ile amcasından intikam alması gerektiğini bilir. Yine de Hamlet büyük bir ikilikten kurtulamaz, savaşlarda kendisini çokça kanıtlamış Hamlet, bir deli veya bir korkak gibi davranır, felsefi ifadeler onun düşüncelerini iyice bulandırıp, ne yapacağını bilemez hale sokar. Hamlet’in içerisinde yaşadığı çatışma, tam da psikanalizin konusudur. Örneğin ortadan kalkan baba, Hamlet’e karşı annesine duyduğu arzuya karşı bir engel mi teşkil ediyordu? Hamlet’i durduran , babasının intikamını almasına engel teşkil eden probleme ne açıdan bakılabilir? Hamlet bir zaman sonra neden babasının ruhundan bile sıkılır hale geldi? Annesine karşı duyduğu öfkeye rağmen şefkatini başka kılıklara sokup babasının intikamını almamak için onu felsefi ikiliğe götüren etkenler nelerdi? Tüm bunlar bir yana Hamlet’in içerisinde olduğu ruh hali Oidipus Kompleksi çerçevesinde okunabilir mi? Shakespeare’nin III.Richard, II.Richard , Kral Lear, Macbeth ve diğer eserleri için de bunlar söylenebilir. Ruhun derinine sondaj yapmak, karakterlerin iç dünyasını, iç dünyalarındaki çelişik ifadeleri ve bilinçdışılarını okumak mümkün. İkinci olarak Dostoyevsky içsel gözlem ve psikanaliz çözümlemeleri henüz Freud ve diğer ardıllar ortada değilken romanlarında işlemiştir. Raskolnikov, Stravtogin, Alyoşa, Dimitri, Krilov gibi karakterler karmaşık bir karakter olmanın yanında temsili biçimlerin ifade olanaklarını ve birtakım gerçekliklere ulaşmamızda çok önemli bir yer tutarlar. Gogol’un Palto adlı öyküsünde de Akaki Akakiyeviç öldükten bir zaman sonra Palto’ya dönüşüp Saint Petersburg’da hayalet olarak dolaşması neyi temsil eder? Karl Marx’ın 1848’de kaleme alınan “Komünist Manifesto” adlı kısa eserde :” Avrupa’da bir hayalet dolaşıyor, komünizm hayaleti” söylemi kime göndermede bulunuyordu? Tabi ki Gogol’un Palto’suna. Dolayısıyla bu eserleri salt edebi haz çerçevesinde okuyamayız. Marcel Proust’un “Kayıp Zamanın İzinde” adlı külliyatı Lacan’ın aşk tanımıyla birebir örtüşür. Edgar A. Poe, polisiye romanın babası olarak anılsa da yazdığı öykülerde bolca felsefi ve psikanalitik tahliller barındırır. Poe’nin “Çalınan Mektup” öyküsü üzerine Lacan yazı kaleme almıştır. Edebiyat bilim için değerli bir hazine işlevi görür. Ruhu beslediği gibi aklı da besler. Aşkın özünü Marcel Proust bize sunduğu gibi, Psikanalize konu olacak değerli malzemeler de sundu.