Özlem (@citrus)

Deliliğe Övgü Hümanizm'in öncülerinden Erasmus'un yazmış olduğu önemli bir kitaptır. Yazar Rönesans dönemi ve geçmişinde yer alan düşünceleri taşlarcasına eleştirir. Haliyle dönemin düşünce yapısını bilmeden atıfları mantıklı bir zemine oturtmak kolay değildir. Rönesans cidden çok çalkantılı bir dönem, insanlar felsefi…devamıDeliliğe Övgü Hümanizm'in öncülerinden Erasmus'un yazmış olduğu önemli bir kitaptır. Yazar Rönesans dönemi ve geçmişinde yer alan düşünceleri taşlarcasına eleştirir. Haliyle dönemin düşünce yapısını bilmeden atıfları mantıklı bir zemine oturtmak kolay değildir. Rönesans cidden çok çalkantılı bir dönem, insanlar felsefi görüşlerini geliştiriyorlar ve bunun üzerine bir de din ekleniyor. Bu dönemde Hümanizm akımı baş gösteriyor, bilim ve sanat önem kazanıyor. Bu süreçte halk ise ikiye bölünüyor, bir kısım hâlâ mitolojik tanrı ve tanrıçalara bağlı kalırken bir kısım da Hristiyanlık inanışını benimsiyor. Erasmus da bu dönem Hristiyanlar'dan yana saf tutuyor, bundan dolayı kitapta mitolojik pek çok karakterin adı geçer ve bu inanış dalgaya alınır. Kitabın üslubu överken gömmek gibidir ve çocukluk, yaşlılık, dostluk, evlilik, savaş, bilgelik gibi pek çok kavram üzerine eleştiriler bulunur. Mitolojiyle ilgili yerleri okumakta ufak bir zorluk yaşamıştım ben, çünkü ara ara bölüp internetten araştırma gereği duydum. Dediğim gibi yazar Hristiyan bir din adamıdır ama yine de kendi dinini eleştirmekten sakınmaz, örneğin kilisenin ve kilisedeki kesimin bağnazlığını korkusuzca eleştirir. Evet, belki yazar da biraz delidir. Zaten kitabı da deliliğin ta kendisi olarak yazmıştır. Kitabın yazıldığı dönemi anladık az çok, bir de yazarın tanrıya olan bakış açısını ele almam lazım. Erasmus tanrının sadece iyilik ve güzellik kaynağı olduğu düşüncesini eleştirir. Bir yerde "Tanrıyı tanrı yapan insanoğluna iyilik yapmasıdır." sözünü eleştirir (sf.12), yararlı ve iyi olan her şey tanrıdan gelirken kötü olanın kaynağını sorgular, sorgulatır. Erasmus'a göre tanrı kötü olan şeylerin de kaynağıdır, belki bu düşüncesi ödül-ceza mantığından çıkmıştır, bilmiyorum. Ama tanrının kötülükleri de verdiğine, iyi ve kötüyü bir bütün olarak ele almanın gerekliliğine dikkat çeker kitapta. Şimdi "delilik nedir?" diye soracağım size. Deli insan sorumluluk sahibi olmayan, aklına eseni söyleyen, utanç ve korku duymayan insan değil midir? Utanç ve korku duymaz, çünkü yaptıklarının veya söylediklerinin yol açacağı kötü şeyleri hiç akıl edemez kendisi. Deli -veya budala- kişi kötü olanın bilincinde değildir, ona göre hayat toz pembedir, mutluluk ve hazzı görür ama acıyı görmez, reddeder. Kitapta bebekler ve yaşlılar bu delilerle ilişkilendirilmiştir, tıpkı bir bebek gibi kötü olana aklı ermez çünkü delinin. Erasmus'un tanrı anlayışına ne kadar ters değil mi? Erasmus'un inandığı tanrı kötülük de veriyor, ama delinin inandığı tanrıda kötülük görmesi mümkün değil. Dönemin mitolojik tanrı ve tanrıçalarına inananlar sadece onlardan gelen iyiliği konuşuyor. Mesela bereket tanrıçasının verdiği bereket konuşulup bu tanrıça yüceltiliyor ama bereket kaçtığında bu olumsuzluk göz ardı ediliyor. İşte tam olarak bunun ne kadar delice/budalaca olduğunu anlatıyor yazar. Bir de delinin mutlu, bilgenin mutsuz olduğu savı mevcut. Bunu konuşabilmek için mutluluğun ne olduğunu bilmek gerekir. 2 tür mutluluk vardır; hedonik ve ödomanik mutluluk. Hedonik mutluluk anlık şeylerden haz almaktır, mesela günümüzde tiktok/reels videolarını kaydırmak, beğeni sayılarımız, ev/araba satın almamız gibi küçük ve basit şeylerin bize kazandırdığı mutluluktur. Kısa vadelidir, doyumsuzdur ve budalaların hayatı bunlardan ibarettir. Ödomanik mutluluk ise daha uzun vadeli bir şeydir. Bir insan ödomanik mutluluğa sahip olmak için hayatı tüm gerçekliğiyle kabul etmelidir. İyi ve kötüyü, hazzı ve acıyı bir bütün olarak ele alırsak ve hayatı bu şekilde kabul edersek bir tür iç huzur yakalarız, her dalgada yıkılmayız. İşte bu içimizde taşıdığımız huzur ödomanik mutluluk diye adlandırılır. Bilgeler, budalalar gibi hayatın gerçeklerini; kötülüklerini yok saymaz. Nasıl ki acı biber yediğinizde pek de mutlu hissetmezsiniz, ama yine de yemeğe katmaktan çekinmezsiniz ya; bu da öyle bir şey işte. Hayatın tadını acı bibersiz düşünemiyor bilge, onun da önemini fark ediyor. Acı/çirkin/kötü olanı ve onsuz hayat olamayacağını bilen bilge ödomanik, yani gerçek mutluluğun peşinde. Anlık şeylerden alınan geçici hazzın doğru ve yeterli olmadığını biliyor bilgi ışığında ilerleyen kişi, o yüzden hayatın çirkinliklerini de kabul ediyor. Elbette acıları görmek, onlara katlanmak kolay değil ve bundan dolayı bilgeler mutsuz gözüküyor. Ama anlık ve basit hazlardan beslenen deli kaçınılmaz olarak mutlu görünüyor, çünkü gerçek mutluluğun ne olduğunu bile bilmiyor ki o, o kadar budala işte. Erasmus mutluluğu ve inanışları, deliyi ve bilgeyi birbirine güzelce harmanlamış yani kitapta. Gerçek bilgeliğin delilik, kendini bilge sanmanın da gerçek delilik olduğunu anlatıyor. "Dünyayı inşa eden Tanrı da korkunç cezalar koymak suretiyle bilgi ağacının meyvesini tatmayı yasakladı insana. Zira bilginin mutluluğu zehirlediğini vurgulamak istiyordu." diyor bir kısımda. Bilginin peşinden koşanlar Dünya'da da cezalandırılmıyor mu zaten? Sokrates misal... Cezalara rağmen bilginin peşinden koşan kişi bilgedir, ama ceza alacağını bile bile bunu yaptığı için bilge bir delidir. Yazar dönemin kendini bilge zanneden budalalarını çok güzel yeriyor, budala oldukları gerçeğini suratlarına tokat gibi çarpıyor. Yarası olan da gocunuyor tabii, o dönem bayağı bir tepki alıyor yazar. Sonuç olarak kitaptan çıkardığım ise şu; iyi ve kötüyü bir bütün olarak ele almak bize hakikati gösterir ve iç huzuru, mutluluğun özünü yakalamamızı sağlar. Bu yoldan gidersek bilgeliğe ulaşırız, ama gerçekleri reddederek hazzın peşinden koşarsak budaladan farkımız kalmaz. Bilgiden uzakken mutlu gözüksek de iç huzurumuz olmaz, küçük bir hakaret bile canımızı sıkmaya yeter büyüklükte olur. Ben bu kitabı Sofie'nin Dünyası ile destekledim, çünkü o dönemi çok iyi anlatıyor ve bir araştırma yazısı gibi de sıkmıyor. Eğer kitabı daha iyi anlamak istiyorsanız ve Rönesans'tan, Hümanizm'den bihaberseniz önce bu kitabı okuyun derim. Genel anlamda ben kitabı ve Erasmus'un bakış açısını çok sevdim, okumakta aşırı bir zorluk da çekmedim. Felsefeyle ilgilenenlere kesinlikle öneriyorum. Bu arada Türk ve Araplara barbar gözüyle bakması beni rahatsız eden bir nokta oldu ama bunu da anlayabiliyorum. Çünkü İslamiyet altın çağlarını yaşarken, Türk ve Araplar bilim ve matematikte gelişirken sıkı bir din adamı olan yazarın bundan rahatsız olması, iğnenin ucunu bize de dokundurması normal. Buraya kadar okuduysanız teşekkür ederim, yanlışım varsa affola. Ayrıca bu kitabı okuyup analiz etmeme vesile olan değerli raf kullanıcısına da teşekkürler.

citrus 9 months ago

New York Yanılsamaları

Charlie Kaufman

7 Gönderi

Kaufman'ın olayı yalnızca karmaşa. Tıpkı hayat gibi ve tıpkı kafamın içi... Bu yazıda Synecdoche New york'tan ziyade Charlie Kaufman hakkında bir şeyler karalamak niyetindeyim. Filmlerinde şahsına münhasır bir hava var ve izleyiciyi adeta bir bulmacanın içine çekiyor. Bu durum dilimiz…devamıKaufman'ın olayı yalnızca karmaşa. Tıpkı hayat gibi ve tıpkı kafamın içi... Bu yazıda Synecdoche New york'tan ziyade Charlie Kaufman hakkında bir şeyler karalamak niyetindeyim. Filmlerinde şahsına münhasır bir hava var ve izleyiciyi adeta bir bulmacanın içine çekiyor. Bu durum dilimiz döndüğünce konuşmaya değer, değil mi? Kaufman filmlerinde -izlediğim kadarıyla- dikkatimi çeken iki unsurdan söz edeceğim. Öncelikli olarak değinmek istediğim nokta ise "bilinç". Çünkü Kaufman filmlerinde daima kendimi ana karakterin kafasında gezintiye çıkmışım gibi hissediyorum. Her insan düşünür, bazıları biraz fazla düşünür ve bazıları Kaufman gibi; yani azıcık da çetrefilli düşünür. Kaufman düşünen her canlının beynini mıncıklamış, algı sistemlerini ele geçirmiş ve üstelik bunları bize aktarmaktan büyük bir haz alır gibi hissettiriyor. Örneğin I'm Thinking Of Everything Things filmindeki ana karakterler çeşitli entelektüel konular üzerine bireysel eleştirilerini dile getirirken bir yandan da kadın karakterin bir nevi "iç sesini" duyarız. Hepimiz yaşamışızdır, bilincimiz ardı arkası kesilmez alakasız düşünceleri üst üste yığar kafamızda. Hani alakasız yerlerde alakasız düşünceler gelir ya aklımıza, insan doğasının ayrılmaz bir parçasıdır işte bu. Kaufman filmlerinde bunu görmek, seyretme şansını kazanmak bana garip bir haz veriyor. Bende bulunduğunu bildiğim fakat insanlarda bunun nasıl işlediğini duyumsayamadığım o sistemi bir karakter üzerinden gözler önüne sermek sanki bizlere "Yalnız değilsin, hepimizin içinde bir labirent ve o geveze fısıltılar var." mesajı veriyor. Anomalisa filmini izleyenler hatırlar, sabah bir şeyler yenilirken o sahnede ciddi bir konu üzerine konuşulmaktadır. Adam ise kadının ağzı doluyken konuşmasına kafayı takar, odağı hızlı bir şekilde bu küçücük davranışa kaymıştır. Çünkü insan böyledir, bazen en küçük şeyler onu en çok rahatsız eden şeylere dönüşür ve zaman geçtikçe o küçükler gözünde büyür, kocaman oluverir. Minik bir detay bizleri ana meseleden hızla koparır. Bu bakımdan insan olarak pek çoğumuzun istemsizce yaptığı, doğamızda olan bu davranış; yani bilinç akışımızın karmaşıklığına Kaufman'ın filmlerinde tıka basa doymayı çok seviyorum. Ayrıca bu özelliğini de kendisinin bir tür imzası olarak yorumluyorum. İnsana dair gözlem ve içgörüleri, psikoloji ve felsefe ile yoğurduğu senaryoları izleyiciye doyurucu bir seyir keyfi yaşatıyor. İkinci unsur ise öz eleştiri. Yaratmış olduğu karakterlerde kendinden memnuniyetsizlik söz konusu. Kendilerini çokça eleştiriyorlar, Synecdoche New York'ta film başrolün kendini eleştirmesi ile başlıyor hatta. Adaptation'da da aynı durum yok muydu? "Panik durumum, kendimden nefret etmem ve değersiz varlığım dışında hiçbir şeyi anlayamıyorum, bir tek kendim hakkında yazı yazma konusunda oldukça iyiyim, tamamen benim hakkımda." Bunun kaynağının ise çok düşünmek olduğu fikrindeyim. Kaufman o kadar çok düşünüyor ki bu durum karakterlere de her daim yansıyor. Ancak çok fazla düşünen insanlar kusurların farkına bu kadar çok varır ve onlara karşı birer saplantı geliştirir. Kendisi, kim olduğu ve yaşamı üzerine öyle çok düşünüyor ki kendi kusurlarından başka bir şeyi göremez hale geliyor. Bu saplantılar ise bir süre sonra yerini korkulara bırakıyor. Filmlerinde hep orta yaş ve üstü bir erkek ön planda bulunuyor. Orta yaşlarda bir erkek olan Kaufman da filmlerinin kendi düşünceleri ekseninde döndüğünü, kendisiyle ilgili olduğunu söylüyor. Bunu tahmin etmek zor değil zaten, çünkü biraz dikkatli incelendiğinde oluşturduğu karakterlerin benzer ve birbiriyle tutarlı gözüken yönleri, kaygı ve arzuları bulunuyor. Adaptation filmindeki metafor bir nevi sorgulayan, sonra öz eleştiri yapan ve nihayetinde elde olanı kabullenme sürecine giren bir Kaufman profili çiziyor. Kaufman hiç durmaksızın bir şeyler düşünüyor. Eternal Sunshine Of The Spotless Mind filmi ise aslında bu düşüncelerle olan savaşı niteliğinde. Düşünceleri yok etsek, anıları yok etsek, pek çoğundan sıyrılsak acaba nasıl olurdu diye soruyor kendisine. Düşünüyor, çünkü varmak istediği bir yer var. Fakat oraya varmasa da olur, çünkü onun için önemli olan tek şey varmak istediği yere giden süreç. Filminden yaptığım bu alıntı anda kalamayanlara, şu ölümlü dünyada yolun keyfine varamayanlara küçük bir armağan. "Sana hayran olan insanlar, sana hayran olmayı bırakırken; ölürken; hayatlarına devam ederken; sen onları geride bırakırken; güzelliğini geride bırakırken; gençliğini geride bırakırken; dünya seni unuttukça; geçici olduğunu fark ederken; karakteristik özelliklerini birer birer kaybederken; seni aslında kimsenin izlemediğini fark ederken; aslında hiç kimsenin de izlemediğini öğrenirken sen sadece sürmeyi düşün. Herhangi bir yerden gelmemeyi, herhangi bir yere gitmemeyi… Sadece sürmeyi düşün. Zamanı sayarak. Şimdi buradasın. Şimdi yoksun." Kaufman insan doğasını öyle güzel çözmüş ki tasarladığı karakterlerde hiçbir zaman tamamen iyiye yahut tamamen kötüye yer vermiyor. Hepsi hem olumlu hem de olumsuz özellikleri ile ekrana geliyor. Siyah ve beyaz diye ayrıştırmıyor, insanlara bütüncül yaklaşıyor. Hepsinin güzel ve sağlam düşünceleri, tutkuları olabiliyor; sevmeyi biliyorlar. Ve aynı zamanda hepsinin bazı sıkıntıları oluyor; kaygıları, korkuları, başarısızlıkları... Fakat olsun diyor Kaufman, olsun. İlle de yol seni başarıya götürmek zorunda değil ya. Hatta yol bizi bir yere ulaştırmak zorunda da değil diyor, önemli olan yolun ta kendisi. Önemli olan sürecin lezzeti. "İnsanların bu bitkileri istediği gibi bir şeyi çok istemek istedim." Esas mesele tutku ile bağlı kalacağın bir yol bulmak ve kendi yoluna sadık kalmak. "Geçici olduğunu fark ederken", bulduğun bu yolda yürümek; öncesi ve sonrası yokmuşçasına. Tutkun ile kol kola yürümek "hayat" yolunda.

citrus 9 months ago

Tersyüz

Spike Jonze

8 Gönderi

Spoiler içeriyor + "Beynine açılan bir kapı bulmak çok hoşuma gider." -- "İnan bana eğlenceli değil." Filmi tek cümle ile anlatmak gerekirse; fazlaca sorgulayan, düşünen ve özeleştiri yapan bir insanın kendini kabullenişe doğru yol alması diyebilirim. Filmde Charlie ve Donald isimli iki…devamı+ "Beynine açılan bir kapı bulmak çok hoşuma gider." -- "İnan bana eğlenceli değil." Filmi tek cümle ile anlatmak gerekirse; fazlaca sorgulayan, düşünen ve özeleştiri yapan bir insanın kendini kabullenişe doğru yol alması diyebilirim. Filmde Charlie ve Donald isimli iki karakterimiz var ve kendileri ikiz kardeşler. Charlie çok fazla sorgulayan, kendi kendine hakaret edecek boyutta eleştiren, yetersizlik hissi duyan, kadınlarla arası kötü olan bir karakter. Çok düşünür ve az konuşur. İkizi Donald ise bunun tam aksidir. Eğlenmesini bilir, andan tat alır, davranışlarını birer kaygı eşliğinde değil içinden geldiği gibi gerçekleştirir, kadınlarla olan iletişimi ise oldukça rahattır. Charlie hayatı boyunca aslında içten içe Donald'a imrenir; onun gibi kimseyi, hiçbir şeyi umursamadan, gönlünce yaşamak ister fakat bir türlü başaramaz. Aslında Donald ondan hep bir adım öndedir ve Charlie ona yetişmek ister. Donald'ın son adımı ise Charlie'nin aksine hızlı ve kolay bir şekilde senaryosunu yazıp bitirmesidir. Bu adımı attıktan sonra yeni bir gelişme yaşanmadan Donald karakteri ölür. Donald öldüğünde Charlie senaryosunu tamamlar ve tıpkı Donald gibi kendi gönlünce, hiçbir şeyi umursamadan hareket etmeye başlar. Donald aslında hayali biridir, Charlie'nin olmak istediği hayali karakterdir. Donald'ın ölümünün hemen üzerine Charlie karakterini her iki kişinin bir bütünü olarak görmeye başlarız. Olduğu kişi ile olmak istediği kişi bir bütün haline gelmiştir artık. Bir bakıma Charlie, ideal Charlie'ye -yani Donald'a- "adapte" olmuştur. "Bitkileri neden seviyorum biliyor musun? Çünkü değişmiyorlar." Charlie değişti. Ama ben onu izlemeyi böyle de sevdim. Değişim bazen o kadar da kötü değildir. Film tam bir tükürdüğünü yalama olayına dönüyor ve bunu öyle başarılı bir şekilde yapıyor ki öylece izliyorsun işte. Önce bir şeyleri eleştiriyor, sonra eleştirdiği türde bir filme evrimleşiyor kendisi. Bir takım klişelerle, herkesin eline geçecek basit teknik ve fikirleri kullanarak bile özgün bir yapım ortaya koymayı başarıyor. Sözün kısası, ilginç ve zengin bir film daha izlemiş olmanın verdiği sevinci soluyorum.

citrus 9 months ago

Her Şeyi Bitirmeyi Düşünüyorum

Charlie Kaufman

57 Gönderi

İç çatışmalar, yaşlılık, yalnızlık. Bunlar bir nevi anahtar kelimeler diyebilirim. Küçük semboller ve metaforlarla dolu, balçık gibi yoğun bir film. İnsan ne kadar küçük ve aynı zamanda içine ne çok şey sığdırıyor. Her insanın kafası kazan gibi dolu ve deneyimler…devamı

citrus 10 months ago

Mükemmel Günler

Wim Wenders

92 Gönderi

"Bu gizemin anahtarı nedir? Anahtar, nihayetinde gölgenin büyüsüdür." Filmi izlemeye başladığım esnada Japon klasiklerinden olan "Gölgeye Övgü" isimli kitap geldi hemen aklıma. Yukarıdaki alıntı da bu kitaptan zaten. Kitapta özetle gölgenin güzelliğinden, Japon kültüründeki yerinden, öneminden vs. bahsedilir. Film boyunca…devamı"Bu gizemin anahtarı nedir? Anahtar, nihayetinde gölgenin büyüsüdür." Filmi izlemeye başladığım esnada Japon klasiklerinden olan "Gölgeye Övgü" isimli kitap geldi hemen aklıma. Yukarıdaki alıntı da bu kitaptan zaten. Kitapta özetle gölgenin güzelliğinden, Japon kültüründeki yerinden, öneminden vs. bahsedilir. Film boyunca -tıpkı kitapta bahsedildiği gibi- iç mekanlarda genelde loş ışık kullanılmıştı. Oyuncu dışarıya çıkar çıkmaz ise aydınlık bir gün ışığı karşılıyordu bizi. Derin bir "oh" çekiliyordu sonra. Bu loş ışığın altında hareket azalırken yalnızlık daha bir ön plana çıkıyor ve ister istemez seyirciyi düşüncelere daldırıyordu. Dışarı çıkana dek pek de fark edemiyorduk o içerinin loşluğunu, gökyüzünün güzelliğini, ağaçların yeşilini... "Gölgelerinden ayrılan parıltılar bir mücevherin cazibesini kaybetmesi gibi güzelliklerini kaybeder." Kendini bir rutine hapsetmiş olan başrolümüz, her ne kadar gürültüden ve değişimden uzak durmaya çalışsa da yaşamın getirdiği sürprizlerden yakasını sıyıramaz. Rutinler bozulmaya mahkûmdur, başrolümüz büyük bir titizlik ile bundan sakınsa bile. En büyük tutkusu ağaçları ve gölgeleri seyretmektir bu adamın. Sonra gölgeleri fotoğraflamak, onları istiflemek bir köşede. Gelişen teknolojiden uzak durur, Spotify'ın bulunduğu bir dönemde kasetlerle, Iphone kullanılan çağımızda analog kamerası ile yaşamını sürdürmeye çabalar. Yenilikten ve her türlü lüksten uzak, mütevazi bir yaşam sürer kendisi. Kısacası kendini her açıdan soyutlar. Rutini, aslında hayatın güzelliklerini sadelikte bulduğu için değil de kendini kısıtlayarak daha rahat edeceği içindir. İçi dolu doludur, bu okuduğu kitaplardan da belli zaten. Fakat düşündüğümüzde izlediğimiz yahut okuduğumuz şeyler hakkında konuşma ihtiyacı duyan bizler, bu adamın o kadar okuyup ağzını neredeyse hiç açmayışını ne ölçüde anlayabiliriz? Belki de geçmişinde kendisini bu yaşam tarzına itecek mühim bir olay yaşamıştır, bilemeyiz. En nihayetinde kabuğuna çekilmeyi tercih etmiştir. Işıkta değil, ışığın oluşturduğu gölgelerde yaşamaktadır hayatını. Ve hatta kendisi de bir gölge sayılır belki; yaşamı tuvalet temizlemekten ibaret, kimseciklerin farkına varmadığı, oysa en iyi kendisinin bildiği, tanıdığı bir gölge. Ve insan, zaman zaman gölgelerin de farkına varabilmeli hayatta. Bizlere tanıdık gelen bir şeyler sunan, göze fazlasıyla hitap eden açıları, anlamı güçlendiren müzikleri, doyurucu ve düşündürücü konusu ile kesinlikle keyif aldığım bir filmdi.

citrus 10 months ago

Macbeth

William Shakespeare

31 Gönderi

Pek çok anlatıda olduğu gibi bu eserde de eşeğin aklına karpuz kabuğunu düşüren, fitne fesat düşünceler yayan, aklı kurnazlıktan yana pek âlâ çalışan bir kadın karakter tiplemesi karşılıyor bizi. Ve sanki bu kadın olmasa insanca yaşayacak, fakat karısının aklına uyup…devamıPek çok anlatıda olduğu gibi bu eserde de eşeğin aklına karpuz kabuğunu düşüren, fitne fesat düşünceler yayan, aklı kurnazlıktan yana pek âlâ çalışan bir kadın karakter tiplemesi karşılıyor bizi. Ve sanki bu kadın olmasa insanca yaşayacak, fakat karısının aklına uyup niyeti bozmuş, güvenilmez bir soylu örneği görüyoruz. Suç kadında aranmamalı kesinlikle. Lady Macbeth buram buram kötülük kokuyor zaten, bu konuda hepimiz hemfikiriz. Fakat yanındaki insanlara göre fikir değiştirebilecek, ne istediğini ve bu uğurda ne kadar ileri gidebileceğini bilmeyen, "iyi, doğru, insanca" düşüncelerinden çıkar için ödün verebilen ve 2 satır laf ile derhâl gaza gelen, hakkı olmayan bir konuma göz diken bu adam; işte bu adam kötüden de kötü bence. Macbeth hayata karşı belli bir duruştan, sınırları belirgin bir karakterden yoksun. Karaktersiz. Ve böyle bir adam zaten kendi içinde çirkinleşmeye meyilli iken, sırf Lady bu çirkinliği destekleyip körükledi diye esas kötüyü o sayamam. Yılanın başı her ne kadar Lady Macbeth gibi gözükse de özünde yılan da baş da bizzat Macbeth'in gönlüdür. Astarı gizleyen yastık kılıfı gibi, Lady de kocası Macbeth'in kötülüğünü hiç susmayan dili ile bir nebze gizlemiş görünmekte. Ve işte vardığımız nokta... İnsanlık onurunu korumaya çalışan fakat gözü kaf dağının da üstünde olan Macbeth'in güçlü boynuna, yılan olup dolanmış bir Lady Macbeth... Macbeth'in gerçek kaygısı aslında planladığı eylem ile insanlığından ödün verecek olma düşüncesi değil, alakası bile yok. Onun esas kaygısı başaramama korkusu, korkağın teki yani. Sayfa 24'te görürüz bunu; önce insanlığını dert eder, sanki işleyeceği günahın ağırlığına tasalanır gibi gözükür. Fakat karısı tarafından, suçun sanki daha "insanca" olduğuna ikna edilişinin hemen ardından, rahatlamak yerine esas derdini dile getirir karısına: "Ya başaramazsak?" Bu kaygısını giderecek bir iki tatlı söz işitti miydi hemencecik ikna olur ihanet etmeye. Maskesini daha ilk perdeden, kitabı bile yarılamadan düşüren Macbeth tüm kitap boyunca aynı şekilde zırvalıyor. Hiç durmaksızın Macbeth'in korkularını okuyoruz, kaygıları ve bunlarla başa çıkma biçimlerini gözlemliyoruz. Zaten o cadılara gitmesi de yine korkudan değil mi? Yanlış yaptığının fazlaca bilincinde ve öyle bir korkuyor ki... Dayanamıyor, kaygıları onu artık deli ettiği için sirkelenmek istiyor. Bu kaygıları cadılar ile aşmaya çalışsa da nafile, çünkü sevgili cadılar ve süslü püslü lafları kaygıyı körükleyen en önemli unsur oluyor aslında. "Kimseler uyumasın artık, Macbeth uykuyu öldürdü!" İkinci perdede ihanet boy gösteriyor bizlere. "Bir daha gitmem. Düşünmekten bile korkuyorum yaptığım şeyi. Dayanamam bir daha görmeye." (sf. 33) Yalancı Macbeth, alavereci. Sonraki konuşmasında ise şöyle söylüyor: "Ne oldu bana? En küçük gürültü korkutur oldu beni." Yakalanacağım diye ödü patlıyor ama yine de konuşurken insan kostümü giyinmeye zorluyor. Hiç de yakışmıyor Macbeth efendi, kendisi ırkının yüz kararlarından biri. Giderek Macbeth'e kin kusuyorum, bilmem farkında mısınız? "Kim bu cehennem davulcusu? Bir çiftçidir: Bolluk olacak diye kendini asmış." Üçüncü perdede ise karı koca hepten tırlatmaktalar. İçindekini görmesinler diye, yüzlerini bir maske gibi takmaktalar yüreklerine. Oysa orada yalnızca korku ve kötülük mevcut. Açgözlülüğü de Macbeth'e sormak gerek, diğerleri gibi bunu da en iyi o bilir çünkü. Yok yok, Lady en azından kocasına karşı kendi olabiliyor fakat Macbeth kendisine karşı bile oynamakta rolünü. Çok yazık. Yanisi burada kesip toparlayacak olursam, Shakespeare'den okuduğum ikinci kitap olan bu eser beni kolayca içine çekip bir hız trenine bindirdi adeta. Kitap okumaktan ziyade film izler gibi hissettim kendimi, velhasılı üzerimde meydana getirdiği duygulanım bu şekilde. Tadı bir süre damağımda kalacak. Hamlet ile yola devam!

citrus 10 months ago

Bir Milyon Yen Kazanan Kız

Yuki Tanada

11 Gönderi

Daha önce hiç yaşadınız mı bilmiyorum. Bazen kendinizi fazlalık gibi hissedersiniz, bir yük gibi. Benim çevremde böyle hisseden bazı tanıdıklarım da olmuştu, aileye yük oluyormuş gibi hissedip çalışma hayatına atılma durumu... Belki de gerçekten yük olunuyordur, orası ayrı mevzu tabii.…devamıDaha önce hiç yaşadınız mı bilmiyorum. Bazen kendinizi fazlalık gibi hissedersiniz, bir yük gibi. Benim çevremde böyle hisseden bazı tanıdıklarım da olmuştu, aileye yük oluyormuş gibi hissedip çalışma hayatına atılma durumu... Belki de gerçekten yük olunuyordur, orası ayrı mevzu tabii. Bir de buna ek olarak aidiyet duygusundan uzaklaşma durumu var. Ben de bu duruma düşmüştüm, çok başım ağrımıştı bir dönemler. Hele ki üniversite hayatı ve yeni bir şehre taşınma durumları üst üste gelince varın siz düşünün halimi. Hiçbir yere tam olarak ait hissedememek bence çok ciddi bir hastalık. Sürekli yer değiştirmek, oradan oraya sürüklenmek, konar göçer yaşam tarzına adapte olabilmek o kadar zor ve yıpratıcı ki... İşte başrolümüz Suzuko da az çok bu halde bir kızcağız. Kendisi tam 21 yaşında, -bence- hiçbir suçu yokken hukuken suçlu sayılıyor ve hapse atılmak durumunda kalıyor. Zaten ailesine yük gibi hisseden ve nereye ait olduğu kafasında bir soru işareti olan bu kız, cezası bitip eve döndüğünde ailevi ve sosyal baskılardan fazlaca bunalıyor. Bunun üzerine bir milyon yen biriktirerek evden ayrılma kararı alıyor. Evden ayrılmasının ardından devamlı olarak şehir değiştiriyor ve her gittiği yerden aynı miktarda parayı kazanır kazanmaz ayrılıyor. Mekânlar değişince sorunlar yok olur sanıyor. Oradan oraya gitmek yalnızca bir şeyleri ertelemek demek fakat bunun farkında bile değil. Başına gelenleri hiç kimseler bilmese ne olur ki, kendisi bildiklerini içinde bir yük olarak sürekli taşıyor zaten. Bunun ağırlığı onu yormaya fazlasıyla yetiyor. Tüm bu süreçte elbette çok şeyler geçiyor başından, gittiği şehirlerden birinde aşkı da tadıyor. Aşkın ya da sevginin ona aradığı şeyi vereceğini sanıyor fakat nafile. Bunun sevgi bağından çok bir çıkar ilişkisi olduğunu düşünmeye başlıyor. Bir insana aidiyet duygusu beslemenin bir yere ait hissetmek kadar zor olduğunu da öğreniyor üstelik. Çıkar ilişkisi demişken, insanlar bir şeyleri düzgünce konuşmak varken neden kendi akıllarınca hareket ederler ki? Başrol kızımız ile hoşlandığı çocukta biraz iletişim problemleri mevcut, kafadan hesap yapıyor ikisi de. Kaygılarımız her ne kadar fazla olsa da davranışlarımızı bir dış gözlemci edası ile süzmeliyiz. Kafamızdaki düşünceler ile gerçekleştirdiğimiz eylemler dışarıdan çok daha farklı anlaşılıyor bazen. Oysa düşüncelerimizi yalnızca dile getirip anlatsak, hiçbir sıkıntı kalmayacak belki de ortada. Şöyle böyle Suzuko 21'inde ayrılığın sızısını da tadıyor velhasılı. Ben ise bu kızla filmin her saniyesinde empati yapmakla meşgulüm. Bu film çok daha güzel bir yorumu hak ediyor aslında ama kısa keseceğim. Sonunda ne oluyor derseniz, ben de sizi filmi izlemeye davet eder ve kaçar giderim. Renk skalası, açıları, aktardığı duygu ve düşünceler, o tatlı sıcaklık ve aralara serpiştirilen mektuplaşma fasılları... Her şeyi ile sıcak ve samimi bir film karşılayacak sizi. Önerime kulak asanlara şimdiden keyifli seyirler dilerim.

citrus 1 year ago

Ritüel

Ari Aster

153 Gönderi

Spoiler içeriyor İzlediğim en ilginç filmlerden biri. Bütün insanların belli başlı zaafları vardır ve bu zaafları yeterince güvenmediğimiz kimseye karşı açık etmememiz gerekir. Bu filmde ve gerçek hayatta da beni en çok rahatsız eden şeylerden biridir insanların bu kadar ortada yaşamaları. Hayatlarımız…devamıİzlediğim en ilginç filmlerden biri. Bütün insanların belli başlı zaafları vardır ve bu zaafları yeterince güvenmediğimiz kimseye karşı açık etmememiz gerekir. Bu filmde ve gerçek hayatta da beni en çok rahatsız eden şeylerden biridir insanların bu kadar ortada yaşamaları. Hayatlarımız çok açık, yaralarımız da öyle. Dış etkilere çok açığız. İnsanların eline resmen fırsat veriyoruz, bak benim yaram var, al deş diyoruz. İçinde azıcık kötülük bulunan insanlar ise bu fırsatı kendi çıkarına kullanmaktan zerre çekinmiyor. Hele filmdeki gibi çeşitli tarikatlar, oluşumlar zaten özellikle bu tür zayıf insanları arıyor. Aklı başında, güçlü bir insanı nasıl yoldan çıkaracaksınız ki? Bu hayli zaman alırdı ve kolaylık dururken bu çabalara girmek mantıksız olurdu. Dani ve gruptaki diğer insanlara dikkat ederseniz hepsinin çok belirgin zaafları mevcut. Filmdeki Pelle ve aslında tarikattaki herkes manipülasyonda oldukça başarılı. Çeşitli psikolojik teknikler ve yararlandıkları zaaflar ile insanları avuçlarının içinde tutmaları işten bile olmuyor. Dani'nin en büyük zaaflarını filmin başında görmeye başlıyoruz zaten. İlişkisi güçsüz, güvensiz, ailesi öldü, psikolojisi gidik. Erkek arkadaşına da güvenmiyor, her an terk edilme ihtimali söz konusu. Kız ilişki konusunda derdini anlatmak için arkadaşını aradığında öyle bir konuşuyor ki bu arkadaşlığın da kızın hayatında çok önemli bir yeri olmadığını, arkadaşının destekleyici ve rahatlatıcı bir insan olmadığını görüyoruz. Yanisi Dani gerçekten yalnızlık ve aidiyet problemi içinde sürünüp duruyor. Ona bir çıkış yolu ve aynı zamanda zaaflarına yönelik bir tatmin duygusu gerekiyor. Böyle bir tarikat için Dani tam çantada keklik oluyor anlayacağınız. Pelle de Dani'nin krizini fırsata çevirerek onu üyelerden birine dönüştürüyor. Manipülasyon daha grubun İsveç'e gitmeleri ile başlıyor. Gittiklerinde onları karşılayan yaşlı adam herkese "hoş geldiniz" diyip ellerini sıkarken, Dani'ye "evine hoş geldin" gibi bir şey söyleyip sarılıyordu. Pelle belli ki gelmeden önce tarikata bu kızdan bahsetmiş bile. Zaten sözlerine aşırı ölçüde dikkat eden tarikat üyeleri buna ek olarak fiziksel yakınlık ve göz temasının gücünden de yararlanıyor. Film boyunca Dani'ye yardımsever davranılıyor, eli tutuluyor, öpülüyor, danslara katılıp onlardan biri gibi hissedilmesi sağlanıyor, o ağlarken bu ağlamaya eşlik ediliyor vs. Yavaş yavaş kızın bireyselliği elinden alınıyor ve aynı zamanda erkek arkadaşı ile de arası açılıyor. Her şey aşırı kurnazca, izlerken kaçırdığınız pek çok detay bulunabilir. Işık ve renklere de dikkat etmek gerekiyor, çünkü bunlar da psikolojik açıdan çok şey anlatıyor. Senarist gerçekten her detayı düşünmüş, kurnazca birbirine bağlamış. Güneşin hiç batmayışı, gecenin neredeyse hiç olmayışı bile o kadar önemli ki. Tarikatın olduğu yere apaydınlık, tertemiz bir imaj çiziyor. Her şeye doğallık, hatta ölüme bile bir tür geri dönüşüm kılıfı biçilmiş. Canice öldürülen kurbanlar geri dönüşüm unsuru gibi gösterilerek ölüm normalleştirilmiş. Ailesi sebebi belirsiz bir şekilde kardeşi yüzünden ölen Dani, sanki gerçekleşen bu ölümü tarikatın bakış açısı ile açıklamak istiyor. Çünkü bir şekilde hayatında oluşan anlam açıklarını kapatması lazım ve tarikatın sunduğu açıklama iyi kötü iş görür gibi geliyor. Eğer bu kadar zayıf olmayıp biraz aklı selim düşünebilseydi tüm bunlar başına gelmeyecekti. Gruptaki diğer insanlar da aynı şekilde. Dani'nin sevgilisi ve arkadaşları da onun gibi zayıflar. İçlerinden birinin tek derdi tezi ve o uğurda her şeyi yapacak düzeyde, diğerinin zaafı da yalnızca kızlar. Tarikat bunları çok güzel kullandı. Grupta bir de çift vardı, onların zaafı bulunmuyordu. Gayet aklı başında insanlardı ve sıkıntılı davranışları görüp uzaklaşmak istemişlerdi. Onlar da hemen kurban edilerek ortadan kaldırıldılar zaten. Grup olarak baktığımızda ise en büyük zaafları arkadaşlık bağlarının zayıflığı oldu. Bir insan arkadaşının nerede olduğunu hiç mi merak etmez ya? Tamamen yüzeysel ilişkileri var ve böyle insanlarla yola çıkarsan elbette başına bir iş gelince seni kurtaran olmayacaktır. Filmin müzikleri ve sahneler arasındaki ani geçişler de çok çarpıcı halde. Bu da izleyicilere o gergin, gizemli havayı yansıtmada çok etkili diye düşünüyorum. Filme belli bir beklenti ile başlayanlar hayal kırıklığı yaşamış olabilir, mide bulandırıcı sahneler de filmden soğutmuştur belki bazılarını. Ama ben tüm detayları ile oldukça başarılı buldum.

citrus 1 year ago

Yedinci Mühür

Ingmar Bergman

105 Gönderi

Ölümü düşünen herkes onunla az çok yüzleşmektedir ve bu sayede ona yakındır da. Fakat onun varlığını hiç düşünmeyen, yalnızca içindeki sevgiyi merkeze alarak yaşayan biri olsaydık ne olurdu? O zaman bir nevi ölümsüzlük gerçekleşirdi. Sevgi insana ölümsüzlük hissini vaad ediyor.…devamıÖlümü düşünen herkes onunla az çok yüzleşmektedir ve bu sayede ona yakındır da. Fakat onun varlığını hiç düşünmeyen, yalnızca içindeki sevgiyi merkeze alarak yaşayan biri olsaydık ne olurdu? O zaman bir nevi ölümsüzlük gerçekleşirdi. Sevgi insana ölümsüzlük hissini vaad ediyor. Bu belki fiziksel bir ölümsüzlük olmayabilir ama bir şeylerin yaşama tutunacağı sözünü veriyor, içimizdeki bir şeylerin. Bunu adlandırması çok güç. Yaşamdaki anlam sevginin ta kendisi aslında, yani kişinin ölümsüz tarafı. İnsanın en büyük arzusudur ölümsüzlük. Fakat o bu anlamı keşfedene kadar çokça bocalıyor. Çekilen acılar ona binbir türlü soru sordurtuyor ve aklı hayli bulanıyor. Tüm bu bunalımlar sonucunda iki seçenek görülüyor. Ölümü hiç düşünmeden, avuçlarına bırakılan sevgi yumağı ile dertsiz tasasız yaşarsın ve ölüme yalnızca seyirci kalırsın. Burada hiçbir problem gözükmüyor. Ama eğer sevgi yumağın doğarken o minicik ellerine yerleştirilmemişse burada yine iki seçenek beliriyor. İlki o yumağı kendi emeğinle oluşturmak. Bu cidden çok zor, yıpratıcı ve o yumağı yapabilmen için ham maddesi olan bilgiye ulaşman gerekiyor. Bilgiye ulaşmak ise zor, çünkü vaktin kısıtlı ve somut hiçbir belirti yok. Nasıl inanacaksın? Duyular yok, delil yok. Her şey senin bakış açın ile şekilleniyor ve ters mi yahut düz mü baktığını anlaman güç. Burada korku da büyük bir etken. Ya yanılırsan, ya ters bakarsan? O zaman çok şey kaybedersin, aradığın bilgiyi bulamadan ve amacına ulaşamadan ölürsün. Bu tam bir ölümdür, sevgisiz ve anlamsız. Ardında bırakacağın hiçbir şey olmaması büyük bir korkudur. Bu korku seni anlamını bulmaya daha da yakınlaştırır ve evet, yumak yavaştan beliriverir. Artık ölüm gelse bile bu senin için ağır bir yük değildir, çünkü anlamını elde ettikten sonra kalan vaktin uzunluğu veya kısalığı bir şey ifade etmez artık. İkinci seçenek ise yumağı tamamen yok saymaktır. Ölümü her zaman görürsün, onun hakkında bolca konuşursun ama onunla bir gün yüzleşecek olma düşüncesi bile sana çok uzaktır. Sevgi ise hayatının hiçbir köşesinde umurunda olmamıştır, her ne kadar baksan da onu asla görmezsin ve hatta zaman zaman sevgiyle alay etmekten de çekinmezsin. Bu sevgi bir hokkabaza benzer ve senin için o da yalnızca seyirlik bir şeydir. Sevgiyi izlemek, izleyip eğlenmek ve sonra onu öldürmek istersin. Ama o kadar önemsizdir ki gözünde, öldürme isteği bile öylesinedir, geçicidir. Bu sevgi hemen kaçıverir ellerinden. Üstelik kaçarken senden bir şeyler aşırır, ruhun bile duymaz. Bir daha hiç düşünmezsin. Ona ne olduğunu, nereye gizlendiğini sorgulamazsın bile. E haliyle korkuyla da tanışmazsın, niye tanışasın ki? Sonunda ne olur söyleyeyim; tıpkı bir hokkabaz gibi seyirlik bulduğun sevgi, senin ölüm dansına uzaktan seyirci kalır. Evet, bu ikinci seçenek her iki yoluyla da ölümü barındırıyor ve insan dediğimiz canlı da daima bu iki yolda geziniyor. Çünkü şans diye bir şey yok, insan şanslı falan değil. Kimse elinde bir sevgi yumağı ile doğmuyor ve doğmayacak da. Herkes onu kalp ve akıl işbirliğiyle meydana getirmek zorunda kalıyor. Buna uğaraşacak kadar güçlü, cesur olanlarımız bir şeyler keşfediyor ve kim bilir, içindeki birkaç şey de ölümsüzlük kazanıyor bu dünyada. Hiç olmadı yaşattığı sevgi... Bir kısmımız ise ölümle yüzleşeceği gerçeğinin yanı sıra ölümsüzlüğü bile düşünmeyecek bir halde oluyor. Yalnızca fiziksel bir ölümsüzlük derdine düşüyorlar ve ölüm korkusunu yaşam boyunca taşıyorlar hörgüçlerinde. Ölümün onlara ulaşması ise hiç uzun bir zaman almıyor. Arkalarında tek bir yaşam belirtisi bile bırakmadan yok olup gidiyorlar. Filmin bana düşündürdükleri her ne kadar karmaşık bir dille ifade etsem de kabaca bu şekilde. Hayat böyle bir şey galiba. Öylece yaşayıp hiçbir iz bırakmadan silinip gitmek düşüncesi bana çok rahatsız edici geliyor. Fakat istediğim türden bir ölümsüzlüğün gerçekleşmesi için de çekmem gereken büyük zorluklar olduğunun bilincindeyim. Yine de anlam uğruna buna değeceğini düşünüyorum. O yüzden arayan herkesin kendi anlamına ulaşmasını diliyorum.

citrus 1 year ago

Suç ve Ceza

Dostoyevski

206 Gönderi

Alçak tavan... Mağara gibi basık. Kim ister ki alçak tavanlı bir evde oturmayı? Kimse istemez elbet. İçi daralır çünkü insanın, hemen geniş ve ferah bir yere kaçma arzusu belirir ruhunda. Boğucudur, kafasının içi gibidir ve bu darlık fazla yük olur…devamıAlçak tavan... Mağara gibi basık. Kim ister ki alçak tavanlı bir evde oturmayı? Kimse istemez elbet. İçi daralır çünkü insanın, hemen geniş ve ferah bir yere kaçma arzusu belirir ruhunda. Boğucudur, kafasının içi gibidir ve bu darlık fazla yük olur insanın omuzlarına. Daha geniş bir yere gitmek ister, hiç değilse içinden farklı olsun diye dışı, gönlü gibi daraltmasın adamı diye. Rahat edemez o odada insan. Rahat adama yakışmaz, yaklaşmaz alçak tavanlı odalar. İşte tam da bu sebeptendir ki alçaktır Raskolnikov'un tavanı. Karabasanlar görür geceleri. "Öfkeli, hırçın, asık" suratını buruşturarak bakar odasına, sigaradan sararmış tavanına, kabarmış duvar kağıtlarına. Bu en bariz yoksulluk göstergesidir ve böylesi bir yoksulluk ile alçak tavan ayrılamaz ikili gibidir adeta. Üstelik bu yoksulluk maddiden ziyade manevi ise, ne fena. Raskolnikov insanlara öfke duyar, onlardan tiksinir. Çünkü beklediği kurtarıcı melek onlardan biri değildir. Hoş, kurtarıcı melek bekler mi orası da henüz meçhul. Hiçbir insanın derdine derman olmayacağını bilir. İnsana değil, bu çaresizliğinedir asıl öfkesi. Bölüm 3, daha çok yolumuz var, bulunur herhalde bir çaresi. Yoruma çok lay lay lom başlamıştım, anlık notlar alarak ilerleyecektim fakat sandığım gibi aralara girip yazma olanağını tanımıyor bu kitap bana. Evet, esas olaylı bölümü okuyalı hayli oluyor. (Bilmem kaçıncı okuyuşum ve hep oralarda "şimdi sırası değil" derdim. Sonra ise kitabımın yarım kalmışlığına üzülür dururdum.) Fakat ben o an bir şey yazamadım, çünkü olayları sindirmek ile meşguldüm. Sanırım okuyup da cinayeti ilmek ilmek işlediğini, o kapının arkasında saklandığını, sonrasında yaşadığı bunalımları hissetmeyen pek az insan vardır. Bazı yerlerde dikkatimi çeken şey, olayların pat diye gelişmesi oluyor. Kağıt kesiği gibi aynı, acısı sonradan çıkıyor. O kadar hayattan ki bu anlar, hissetmemek imkansız. Cinayetten sonra ara verip uzun bir süre düşünmüş, kitabın kalanına devam edememiş, bir süre tavanı izleyip güç bela uyumuştum. Ertesi gün yine düşündüm... Bazı şeyleri yalnızca empati ile anlıyoruz, yani bir şekilde bizlerin ruhunun da o acıyı çekmesi gerekli sanırım. Dolaylı veya doğrudan, bir şekilde bazı acıları tatmış gibi hissetmemiz lazım ki anlayabilelim ve üzerine az da olsa düşünelim. Bu dünyada belki de en büyük yetenektir anlayabilmek ve belki de en büyük ihtiyaçlardan biridir anlaşılmak. Raskolnikov'u anlayan biri olmayacak, o da böyle saçmalayıp duracak galiba. Şimdilik bu kanaatteyim, okuyup göreceğim. Ama en azından ben onu anlıyor gibiyim. Yani anlamıyorum ama anlıyorum da. Bilmem anlatabildim mi? Alçak tavan... Kitap bitti ve yine tıpkı başında da gözüme batıveren noktadayım. Raskolnikov'u cinayete sürekleyen önemli noktalardan biri alçak tavanlı bir evde oturması belki de. Çünkü her kim böyle bir yerde yaşasa, kendini "bit" gibi hissederdi. Raskolnikov da kendini minik bir bit olarak gördü. Her şeyden çok, kendini bir "insan" gibi hissetmeye ihtiyacı vardı. Bunun içinse daha insancıl şartlara tabii. Elbette bu işin farklı yolları bulunabilirdi fakat o, bu yolu seçti. Çünkü çektiği acı damarına basmaktaydı. Kendi kanı akmadan, olabilecek en hızlı şekilde başkasının kanını akıtmayı hesap etti. Bu kendine yapacağı bir ispat olacaktı. Kendi büyüklüğünü, koskoca bir işe kalkışarak kanıtlamak istedi kendisine. Yalnızca kendisine. Fakat sonrasında bu mevzunun bizzat kendi damarını kesmek olduğunu hissetmeye başladı. Olan ölene değil, kalanaydı. Kendisini yaşarken öldürdü, bu ızdırap cinayetten önce çektiklerinden çok daha ağır bir hâl aldı. Direksiyona geçme arzusuydu bu bence. Hayatının akışı kendi ellerinde değildi, o da kontrolü eline alarak, akışa kendi yönünü verebilecek kadar özgür olmak istedi. Başkalarının aklı ve kalıplaşmış bir sistem altında ezilmek yerine kendi güçsüzlüğüne karşı koymaktı niyeti. Ona göre insanlar "olağanüstü" ve "sıradan" olmak üzere iki tür idi. Kendini "sıradanlık" kabından alarak "olağanüstülük" kabına sokmaya çalıştı. Fakat olağanüstülerden olamadığı gibi, artık bir sıradana da uymuyordu. O hiçbir yere ait olmadı ve hep bir boşlukta süzüldü. Kimlik arayışı hep sürdü ama ne olduğu kişiyi kabullenebildi, ne de tabiatına karşı koyabildi. Bir asker düşünün. Bu asker savaşta her ne kadar can alıyor olsa da bu onu ülkesinin gözünde "katil" yapmayacaktır. Hatta aksine, "kahraman" olarak alkışlanacaktır. Fakat nihayetinde yaptığı iş insan öldürmekten başka bir şey değildir. Ama burada vatanını savunan, "ahlâklı" bir askere kim ne diyebilir? Öte yandan; sıradan bir cinayet, sıradan bir cinayettir. Ayıptır, "ahlaksızlık" olur bu. Çünkü toplum gözünde hiçbir vatandaşın, başkasının canını almaya hakkı yoktur. Bu kitap ile, belki de ahlâk yasalarını iyiden iyiye sorgulamak gerekir. Biz olsak, topluma hiçbir faydası olmayan, yaşamasının hiçbir anlamı yokmuş gibi gözüken bir "bit"i ezer miydik? Bu sahiden gerekli bir iş mi? Peki acaba bizler böyle bir hakka sahip miyiz, yoksa bu kendimizi çok zeki bulmaktan, önce kendimizi düşünmekten doğan bir kibrin sonucu mu? Kitabın zemininde bulunan felfesi dayanaklar çok derin ve hemen sorgulatmaya başlıyor. Uzun süre unutamayacağım bir cinayete tanık olmanın karamsarlığı hâlâ üzerimde. Ve şunu anladım ki Raskolnikov'un beklediği kurtarıcı melek yokmuş. Raskolnikov kendini suçsuz günahsız melek gibi, toplumdan ayırmak düşüncesindeymiş. Zaten bu toplumla kendini hiç bir tutmamış, onlardan hissetmemiş ki kendini. Önceleri (daha annesinden gelen mektup ile) bu beklediği meleği kardeşi sanmak yanılgısına kapılmıştım ama şimdi daha iyi kavrıyorum. Melek bir yana, yaptığı işle iblise dönüştü kendi gözünde. Ahlâklı bir iblis. Ahlâkından kurtulsa belki iblis sıfatından da soyunabilecekti, kim bilir... Okurken, karakterlerin çoğunun iç dünyasına yolculuk etme imkânımız mevcut ve bu çok güzel bir şey. Farklı yaşlarda, farklı cinsiyetlerde, farklı ekonomik durumlarda, kısacası her tür insan kendine benzeyen birini bulabilir, empati yapabilir bu kitapta. Okuduğumuz her yaşta duygu ve çıkarımlarımızın değişebileceği gerçeği yine kalemin ustalığından sebep. Yazımı okuyan gözlerinize sağlık. Yüksek tavanlı, ferah mekanlarda, pek keyifli okumalar dilerim.