(@) - Raf

🌟 ASTRONOMİK TERİMLER İÇİN MİNİ-SÖZLÜK Biraz sonra Güneş Sistemi'ndeki gezegenler hakkındaki bazı temel bilgileri açıklayacağım bir gönderi paylaşacağım. O gönderiden önce bu terimlerin ne ifade ettiklerini öğrenmeniz faydalı olacaktır. ◽YARIÇAP (RADIUS) Yarıçap, bir daire veya kürenin merkezinin çemberine olan mesafesini…devamı🌟 ASTRONOMİK TERİMLER İÇİN MİNİ-SÖZLÜK Biraz sonra Güneş Sistemi'ndeki gezegenler hakkındaki bazı temel bilgileri açıklayacağım bir gönderi paylaşacağım. O gönderiden önce bu terimlerin ne ifade ettiklerini öğrenmeniz faydalı olacaktır. ◽YARIÇAP (RADIUS) Yarıçap, bir daire veya kürenin merkezinin çemberine olan mesafesini ifade eder. Çapın yarısına eşittir. Gezegenler üzerinde bakacak olursak, gezegenin çekirdeğinden yüzeyine olan mesafeyi ifade eder. ◽YÜZÖLÇÜMÜ (SURFACE AREA) Yüzölçümü ya da yüzey alanı, bir cismin yüzeyinin uzayda kapladığı iki boyutlu yer miktarını ölçen bir büyüklüktür. Astronomik ve coğrafi ölçekte genellikle kilometrekare (km²) ile ifade edilir. ◽HACİM (VOLUME) Hacim, bir cismin uzayda kapladığı üç boyutlu yer miktarını ölçen bir büyüklüktür. Günlük hayatta litre (L) veya metreküp (m³) ile, astronomik ölçekte ise kilometreküp (km³) ile ifade edilir. ◽KÜTLE (MASS) Kütle, Newton'un ikinci yasasından yararlanılarak tanımlandığında cismin herhangi bir kuvvet tarafından ivmelenmeye karşı gösterdiği dirençtir. Kilogram (kg) ile ifade edilir. ◽GÜNEŞ'E UZAKLIK (DISTANCE TO SUN) Güneş'e uzaklık, astronomik cisimlerin konumlarını kafamızda daha rahat canlandırabilmemizi sağlayan parametrelerden biridir. Bu yüzden astronomi ile ilgilenmeye başlayanlar, gezegenlerin Güneş'e olan uzaklığını öğrenerek iyi bir başlangıç yapabilirler. Güneş'e uzaklık, genelde kilometre (km) ile ifade edilir, ancak bazı uzak cisimlerin uzaklığını ölçerken astronomik birimi (AU) de kullandığımız olur. Astronomik birim, Dünya'nın Güneş'e olan uzaklığını temel alan bir birimdir ve yaklaşık olarak 149.600.000 kilometreye tekabül eder. ◽GÜNÖTE (APHELION) Günöte; bir gökcisminin yörüngesinin, etrafında döndüğü cisme en uzak olduğu noktasıdır. Gökcisimlerinin yörüngeleri kusursuz olmadığı ve eliptik olduğu için bu kavrama ihtiyaç duyulmuştur. ◽GÜNBERİ (PERIHELION) Günberi; bir gökcisminin yörüngesinin, etrafında döndüğü cisme en yakın olduğu noktasıdır. Gökcisimlerinin yörüngeleri kusursuz olmadığı ve eliptik olduğu için bu kavrama ihtiyaç duyulmuştur. ◽ORTALAMA SICAKLIK (MEAN TEMPERATURE) Ortalama sıcaklık, Güneş'e uzaklık gibi gezegenleri tanımlarken kullandığımız en temel parametrelerden birisidir. Adından da anlaşılacağı üzere bir gezegenin ortalama sıcaklığını ifade eder. Genelde Kelvin (K) ile ifade edilir, ancak günlük hayatta kullanması daha kolay olduğu için Celsius (C) kullandığımız da olur. Kelvin-Celsius hesabı da çok kolaydır. Celsius ile ifade edilen bir sıcaklığın Kelvin değerini bulmak istiyorsanız o değere 273,15 eklemeniz yeterli. Örneğin 0 Celsius, 273,15 Kelvin'e, 0 Kelvin ise - 273,15 Celsius'a eşittir. -273,15 Celsius (0 Kelvin) teorik olarak en düşük sıcaklıktır. Çünkü bu sıcaklıkta atomlar hareketlerini tamamen durdururlar. Dolayısıyla hiçbir madde 0 Kelvin'den daha soğuk olamaz. Bilimde bu "mutlak sıfır" olarak adlandırılır. ◽ORTALAMA YOĞUNLUK (MEAN DENSITY) Ortalama yoğunluk, yine gezegenleri tanımlarken kullandığımız en temel parametrelerden birisidir. Genelde g/cm³ ve kg/cm³ olarak iki şekilde ifade edilir. ◽KAÇIŞ HIZI (ESCAPE VELOCITY) Kaçış hızı veya kurtulma hızı, kütleçekim alanındaki (yerçekimi etkisindeki) herhangi bir cismin kinetik enerjisinin, söz konusu alana bağıl potansiyel enerjisine eşit olduğu andaki hızıdır. Üç boyutlu bir uzayda bulunan cismin, kendisini etkileyen kütleçekim alanından kurtulabilmesi için ulaşması gereken sürati ifade eder. Genelde km/s ile ifade edilir. ◽YÖRÜNGE HIZI (ORBITAL SPEED) Yörünge hızı; bir cismin, etrafında döndüğü cisim etrafındaki dönüş hızını ifade eder. Genelde km/s ile ifade edilir. Güneş Sistemi üzerine yazdığım yazılarda, gezegenlerin Güneş etrafındaki yörünge hızını ele aldım. ◽EKSEN EĞİKLİĞİ (AXIAL TILT) Eksen eğikliği, bir gökcisminin dönme ekseni ile yörünge ekseni arasındaki açıyı ifade eder. Daha iyi anlamanız açısından örnek vereyim: Dünya güneşin etrafında dönmektedir. Oluşan yörünge, yatay kabul edilir. Dünya'nın ekvatoru ile bu yörünge tam olarak çakışmamaktadır. Ekvator ile yörüngenin birbirleri ile kesişme açısı 23,27 derecedir. Hala anlayamadıysanız internette "eksen eğikliği" yazarak, çıkan görsellere bakabilirsiniz. ◽ALBEDO (ALBEDO) Albedo veya yansıtabilirlik, yüzeylerin yansıtma gücü veya bir yüzeyin üzerine düşen elektromanyetik enerjiyi yansıtma kapasitesi. Genel olarak güneş ışığını yansıtma kapasitesi için kullanılır. Albedo, cismin yüzey dokusuna, rengine ve alanına bağlı olarak değişir. Elektromanyetik tayfın tümünde veya belirli bir bölümünde hesaplanabilir. Astronomik anlamda, gökcisimlerinin üzerilerine düşen ışığın ortalama olarak ne kadarını yansıttığını ifade eder. Mesela bir gezegenin albedosu 0,40 ise, o cisim üzerine düşen ışığın %60'ını emer, %40'ını ise yansıtır demektir. ◽UYDU SAYISI (NUMBER OF SATTELITES) Uydu sayısı, yine astronomi ile ilgilenmeye yeni başlayanlar için öğrenilmesi gereken ilk parametrelerden birisidir. Uydu, bir gezegenin etrafında dönen gökcisimlerine verilen isimdir. Aslında gezegenler de teknik olarak Güneş'in uydusu sayılırlar. ◽KENDİ ETRAFINDA DÖNÜŞ SÜRESİ (ORBITAL PERIOD) Bu parametre, bir cismin kendi ekseni (iki kutbu birbirine bağlayan hayali düz çizgi) etrafındaki dönüş süresini ifade eder ve bu şekilde bir tam dönüşe "gün" adı verilir. Dünya, kendi ekseni etrafında yaklaşık 24 saatte döner, bu da 1 Dünya gününe eşittir. Venüs ise kendi etrafında yaklaşık 243 Dünya gününde döner, bu yüzden 243 Dünya günü, 1 Venüs gününe eşittir. Yani gün kavramı, gezegenden gezegene değişiklik göstermektedir. ◽GÜNEŞ ETRAFINDA DÖNÜŞ SÜRESİ (ROTATION PERIOD) Bu parametre, bir cismin yıldızı etrafındaki dönüş süresini ifade eder ve bu şekilde bir tam dönüşe "yıl" adı verilir. Dünya, Güneş etrafında yaklaşık 365 günde döner, bu da 1 Dünya yılına eşittir. Satürn ise Güneş etrafında yaklaşık 29 Dünya yılında döner, bu yüzden 29 Dünya yılı, 1 Satürn yılına eşittir. Yani gün kavramı gibi yıl kavramı da, gezegenden gezegene değişiklik göstermektedir. ◽TAHMİNİ YAŞ (ESTIMATED AGE) Tahmini yaş, gökcisimlerinin oluştukları günden bu yana geçen zamanı ifade eder. Gezegenlerin -en azından Dünya'nın- yaşını radyometrik tarihleme yöntemlerini kullanarak ölçeriz. Bugün yaşını en az hata payıyla ölçtüğümüz gezegen Dünya'dır. Dünya dışındaki gezegenlerin yaşını; Güneş Sistemi dışındaki genç sistemlere bakarak, simülasyonlar çalıştırarak, Dünya'ya düşen asteroitlere inceleyerek ve Dünya'nın yaşından elde ettiğimiz bazı verileri kullanarak tahmini olarak hesaplıyoruz. Bu bulgular her ne kadar tahmini olsa da, bilimin geldiği seviye sayesinde düşük hata payları ile diğer gökcisimlerinin yaşlarını hesaplayabiliyoruz. ***** Birazdan paylaşacağım Güneş sistemi ile ilgili iki kısımlı gönderideki tüm parametrelerin neleri ifade ettiğini kısaca anlattım. Umarım faydası dokunmuştur. Güç sizinle olsun...

lashakyshaky 3 years ago

Dune Çocukları

Frank Herbert

9 Gönderi

📚 "Tıpkı insan hayatı gibi, her gezegeninde de bir başlangıcı ve bitişi vardır." Bilim-kurgu yazarı Frank Herbert'ın efsanevi Dune serisinin 1976'da yayımlanan üçüncü kitabını bitirme şerefine erişmiş bulunuyorum. Sekiz günde bitirdim. Kitap, "Dune" evreninin temellerini sağlamlaştıran ve felsefi yönünü kuvvetlendiren…devamı📚 "Tıpkı insan hayatı gibi, her gezegeninde de bir başlangıcı ve bitişi vardır." Bilim-kurgu yazarı Frank Herbert'ın efsanevi Dune serisinin 1976'da yayımlanan üçüncü kitabını bitirme şerefine erişmiş bulunuyorum. Sekiz günde bitirdim. Kitap, "Dune" evreninin temellerini sağlamlaştıran ve felsefi yönünü kuvvetlendiren harika bir kitap olmuş. Ama yine de bazı ufak problemlerin bulunduğu bir kitap olduğunu söylemem gerekiyor. Dune Çocukları'nda, yine zaman atlayıp Dune Mesihi olaylarından 9 sene ileriye gidiyoruz. Spoiler vermeden konunun devamını açmam imkansız olduğu için bu bilgi ile yetinmeniz gerekiyor. Kitabın Raf açıklamasına ve arka kapağına da bakmayın, çok spoiler içeriyor. Kitaba genel olarak baktığımızda, ikinci kitapta gördüğümüz gibi yoğun felsefi ve dini anlatımlarla karşılaşıyoruz. Yine karakterlerin psikolojilerinin derinliklerine dalıyor, "Dune" evreni ile beraber hepsini daha da yakından tanıyoruz. Kitapta felsefenin, yazar Frank Herbert tarafından önceki kitaplardaki gibi ustaca kullanıldığını belirteyim. Felsefe ve dinin yanında, siyasetin de dozunun ilk iki kitaba göre arttığını söylemem gerekiyor. İmparatorluğun kaderini belirleyecek siyasi çatışmaları ve ortaya çıkan sonuçlarını zevkle okudum. Bu çatışmaları okurken bir Game of Thrones tadı almadım değil. Açıkçası bu kitap için söyleyecek pek de farklı şeyler bulamıyorum. Genel olarak Dune Mesihi için söylediğim şeyler Dune Çocukları için de geçerli. Olaylardan ziyade karakter odaklı bir hikaye izliyor, yine ilk kitaba göre durağan ilerliyoruz. Dune Çocukları'nın, Dune Mesihi'nden daha fazla sayfası bulunuyor. Bu yüzden her iki kitap anlatım yönünden ne kadar benzer olsa da, Dune Mesihi'nde sıkılmadıysanız bile Dune Çocukları'nda sıkılma ihtimaliniz bulunuyor. Ama ilk iki kitabı beğendiyseniz, bu kitabı beğenme olasılığınız yüksektir. Ben sabredin derim, kesinlikle değecektir. Hikayenin akış yönünü, olay örgüsünü, karakter gelişimlerini ve yeni karakterleri yine çok beğendim. Ancak hikayenin biraz yavaş ilerlemesi ve felsefi anlatımların yoğun olması, hareketlilik bekleyen okuyucuların canını sıkabilir. Kitabın ilk yarısı yavaş ilerliyor ve karakter odaklı, ikinci yarısı ise daha hızlı ilerliyor ve daha çok olay odaklı. Ama dediğim gibi felsefe çok ustaca kullanıldığı için şahsen sıkılmanıza pek ihtimal vermiyorum. Betimlemeler ve karakterlerin motivasyonu ile ruh halinin anlatılma şekli, yine ilk iki kitapta olduğu gibi iyiydi. Ek bir şey söylemeye gerek yok sanırım. "Şu keşke şöyle olsaydı." dediğim bazı yerler olsa da kitabı genel olarak beğendim. Dune Çocukları, cesur kararların verildiği bir kitap olmuş. Dune Çocukları'nın sonu, ilk kitap gibi kendi çapında bir son olarak değerlendirilebilir. Ucu açık olmayan ve tatmin edici bir sona sahip olduğu için dördüncü kitap ile seriye devam etmeniz farz değil. Yani isterseniz seriyi bu kitap ile bitirebilirsiniz. En azından şahsi gözlemim bu yönde. Ben bu yüzden seriye bir süreliğine ara verebileceğim. Malum, sınavlar yaklaşıyor. 📝 Kitaptan beğendiğim birkaç altıntı: "Her uygarlığın değeri, ürettiği bireylerin kalitesiyle ölçülür." "Bir sırrı gizlemenin en emin yolu, insanları yanıtı zaten bildiklerine inandırmaktır." "Kısa vadeli çözümler uzun vadede mutlaka başarısız olur." 👤 Yazar: Frank Herbert 📅 İlk Basım Yılı: 1976 📄 Sayfa Sayısı: 552 Kısacası; anlatım yönünden ikinci kitaptan bile daha felsefi ve siyasi olan, evrene yeni katmanlar ekleyen ve serinin şanına yakışır bir devam kitabı olmuş. Başarılı buldum, harikaydı. Kitabı okuduysanız sizin de düşüncelerinizi merak ediyorum. Okumayanlardansanız ve kitapla ilgili sorunuz varsa da sorabilirsiniz. İyi günler dilerim. 🔎 Puanım 9/10

lashakyshaky 3 years ago

Dune Mesihi

Frank Herbert

16 Gönderi

📚 "Tanrılar ile insanları birbirinden ayıran hiçbir şey yoktur: Biri diğerinin içine usulca karışabilir." Bilim-kurgu yazarı Frank Herbert'ın efsanevi Dune serisinin 1969'da yayımlanan ikinci kitabını bitirme şerefine erişmiş bulunuyorum. Dört günde bitirdim. Kitap yine harikaydı, ama söylemem gereken bazı şeyler…devamı📚 "Tanrılar ile insanları birbirinden ayıran hiçbir şey yoktur: Biri diğerinin içine usulca karışabilir." Bilim-kurgu yazarı Frank Herbert'ın efsanevi Dune serisinin 1969'da yayımlanan ikinci kitabını bitirme şerefine erişmiş bulunuyorum. Dört günde bitirdim. Kitap yine harikaydı, ama söylemem gereken bazı şeyler var. Zor olsa da spoiler vermeyeceğim. Dune Mesihi'nde, ilk kitabın sonundaki olaylardan 12 sene ileriye gidiyoruz. Bu kitapta, karakterlerin psikolojilerinin daha da derinlerine dalıyor ve "Dune" evrenini daha yakından tanımaya başlıyoruz... Kitaba genel olarak baktığımızda evet, ilk kitaba göre biraz sönük kalıyor. Bunun sebebi anladığım kadarıyla, olayların daha durağan ilerlemesi ve karakterlerin kendilerini sorgulamalarını okuyor oluşumuzdan kaynaklanan felsefi anlatımlardı. Bu durumun hikayenin akışı gereği zaruri olduğunu, çok da yadırganmaması gerektiğini düşünüyorum. Zira bu felsefi anlatımlar, karakterlere ve evrene derinlik katmalarından ötürü önemlilerdi. Başta Paul Atreides olmak üzere, karakterlerin hepsinin kendi içlerindeki çatışmalarına ve karakter gelişimlerine daha yakından tanıklık ediyoruz. Bu yüzden ilk kitaptaki olaylara dayalı anlatımdan ziyade, düşünce ve felsefeye dayalı bir anlatımla karşılaşıyoruz. Kitap uzun olmadığı için felsefeden haz almayan ve aksiyon isteyen okuyucuları çok da sıkmayacaktır. Elbette ki bu okuyuculara göre kitap daha az akıcı olacak; ne de olsa bir kitabın akıcılığı sizi içine ne kadar çektiğine bağlıdır. Ancak felsefeden hoşlanan kitledenseniz, ne mutlu size. Altı kitaplık efsane bir felsefi kitap serisi sizi bekliyor. Ben şahsen felsefeden ziyade olaylara dayalı anlatımı tercih ederim. Ama Dune Mesihi'nde felsefe harika bir şekilde kullanıldığı için akıcılık konusunda ilk kitaba göre pek bir değişiklik göremedim. Ama dediğim gibi; bu hangi tarafta olduğunuza bağlı. Betimlemeler, karakterlerin ruh hali ile motivasyonlarının anlatım şekli ve bölüm başındaki yazılar yine ilk kitaptaki gibi harikaydı. Üstüne yine paragraf paragraf konuşmaya gerek yok sanırım. Bu kitap da ilk kitap gibi -ucu her ne kadar açık olsa bile- harika bir sonla bitiyor. Ucunun açık olması ve nispeten tatmin edici bir son olmaması yüzünden, bu kitaba başladıysanız seriye üçüncü kitapla devam etmeniz farz olmuş demektir. Yani... söyleyecek başka bir şey bulamıyorum. Zaten olaylara dayalı olan ilk kitabı bile zar zor incelemiştim. Bu kadar felsefe dolu olan bir kitabı daha fazla inceleyemeyeceğim. 📝 Kitaptan beğendiğim birkaç alıntı: "Eğer tapacak bir şeye ihtiyacınız varsa, yaşama tapın... bütün yaşama, onun her zerresine! Hepimiz bu güzelliğin içindeyiz!" "Zihinsel bir salgını durduramazsın. İnsandan insana sıçrayarak parsekleri aşar. Öyle bulaşıcıdır ki engel tanımaz." "Bukalemun kamufle olunca herkesten saklanabileceğini sanır." 👤 Yazar: Frank Herbert 📅 İlk Basım Yılı: 1969 📄 Sayfa Sayısı: 304 Kısacası; olayları ilk kitaba göre sönük kalsa da, okuyucuya sunduğu felsefesiyle, "Dune" evrenine eklediği yeni katmanlarıyla, eksiklikleri olsa da sizi kendine sevdirmeyi başaran ve Dune'un şanına yakışır bir devam kitabı olmuş. Harikaydı... Kitabı okuduysanız sizin de düşüncelerinizi merak ediyorum. Okumayanlardansanız ve kitapla ilgili sorunuz varsa da sorabilirsiniz. İyi günler dilerim. 🔎 Puanım 9/10

lashakyshaky 3 years ago

🗣️ TARAFLI ÖRNEKLEME SAFSATASI (BIASED SAMPLE FALLACY) Taraflı örneklem safsatası, bir sonuca varmak için kullanılan örnekleri taraflı olarak seçmek suretiyle argümanın geçerliliğini manipüle etme çabasıdır. İçinde metal ve plastik toplar olan bir havuz içindeki topların hangisinin çoğunlukta olduğunu merak ediyorsunuz…devamı🗣️ TARAFLI ÖRNEKLEME SAFSATASI (BIASED SAMPLE FALLACY) Taraflı örneklem safsatası, bir sonuca varmak için kullanılan örnekleri taraflı olarak seçmek suretiyle argümanın geçerliliğini manipüle etme çabasıdır. İçinde metal ve plastik toplar olan bir havuz içindeki topların hangisinin çoğunlukta olduğunu merak ediyorsunuz diyelim. Metal mi, plastik mi? Bunu tespit etmek için, özel bir kıskaç kullanıyorsunuz. Ancak bu kıskaç, manyetik özelliğe sahip olduğu için metal topları üzerine çekiyor ve onları daha kolay yakalıyor. Arada sırada plastik de yakalıyor olsa da, havuzdan çektiğiniz topların çoğu metal toplar. Buna bakarak, havuzdaki topların çoğunun metal olduğunu iddia ederseniz, Taraflı Örneklem safsatasına düşmüş olursunuz. Taraflı Örneklem safsatasının en yaygın örnekleri, anket çalışmaları sırasında görülür. Eğer ki anket uyguladığınız kitle rastgele seçilmediyse ve araştırmanın sonucunu etkileyebilecek düzeyde benzer görüşlere sahiplerse, araştırmanızın sonuçları da kaçınılmaz olarak önyargılı olacaktır. Örnek verelim: “Antalya, Mersin ve İzmir'de çok geniş çapta anketler düzenlenmiştir. Bu anketlerin sonucuna göre ortalama olarak insanların %80'i yılda en az 2 haftalarını deniz kenarında geçirmişlerdir. Bu durumda, Türkiye insanının %80'i, her yıl en az 2 hafta deniz kenarında vakitlerini geçirmektedir sonucuna ulaşılabilir.” Burada iki hata yapılmaktadır: İlk olarak ön yargılı örnek hatasına düşülmektedir, çünkü anketin yapıldığı iller zaten deniz kenarındaki illerdir; dolayısıyla elbette insanlar en az iki haftalarını deniz kenarında geçireceklerdir! Bu, taraflı örneklem safsatasıdır. İkincisi, 81 ile sahip bir ülkenin sadece 3 ilinde yapılan araştırma ile tüm Türkiye hakkında bir yargıya varmak hatalıdır. Bu da, aceleci genelleme mantık hatasıdır. Genellemeler, elbette ki bilimin de, tartışmaların da kaçınılmaz parçalarıdır. Dolayısıyla her türlü genellemeden mutlak suretle kaçınılması gerektiğini ileri sürmek de hatalı olacaktır. Yapılması gereken, akılcı ve bilimsel olarak makul genellemeler yapmaktır. Örneğin "Tüm balinalar denizde yüzer." önermesi bir genellemedir. Her ne kadar karada yaşayan bir balina bugüne kadar keşfedilmemiş olsa da, Dünya üzerindeki tüm balinalar da tek tek gözlenmemiştir. Ancak elimizde bu genellemeyi mantıklı kılacak bol miktarda geçerli kanıt vardır: Balinaların sucul memeliler olması, yüzgeçlerinin olması, bacaklarının bulunmaması ve daha nice fizyolojik özellikleri, sadece su yaşantısıyla uyumlu olup, kara yaşantısıyla uyumlu değildir. Yani nesnel konularda yapılan genellemelerin doğru olma ihtimali yüksektir. Öte yandan, daha öznel olan konularda yapılacak genellemeler genellikle yanlış olacak veya yanlış olmaya daha müsait olacaktır: Örneğin, "Tüm feministler erkek düşmanıdır.", "Tüm Müslümanlar teröristtir.", "Tüm ateistler ahlaksızdır." gibi argümanların tamamı hem aceleci genelleme mantık hatasına düşmektedir; hem de bilimsel veriler nezdinde hatalıdır. 📝 EVRİM AĞACI'NDAN ALINTILANMIŞTIR

lashakyshaky 3 years ago

🗣️ ÇOĞUNLUĞA BAŞVURMA SAFSATASI (ARGUMENTATUM AD POPULUM FALLACY) Bu safsata, karşımıza en çok sık çıkan safsatalardan birisidir. Öyle ki, yüksek ihtimalle siz de defalarca karşılaşmışsınızdır: "Milyonlarca insan yapıyor, bir bildikleri var herhalde!" Bu iddianın temelinde, bir iddiaya ne kadar çok…devamı🗣️ ÇOĞUNLUĞA BAŞVURMA SAFSATASI (ARGUMENTATUM AD POPULUM FALLACY) Bu safsata, karşımıza en çok sık çıkan safsatalardan birisidir. Öyle ki, yüksek ihtimalle siz de defalarca karşılaşmışsınızdır: "Milyonlarca insan yapıyor, bir bildikleri var herhalde!" Bu iddianın temelinde, bir iddiaya ne kadar çok kişi inanıyorsa, o iddianın o kadar doğru olması gerektiği yatmaktadır. Çünkü bunca insan yanılabiliyor olamaz, öyle değil mi? Elbette ki öyle değil! Bırakın belli bir zaman dilimindeki insanların çoğunun bir şeyi yapmasının, bir şeye inanmasının, bir fikre sahip olmasının o şeyleri doğru kılmasını; insanların asırlardır kitlesel olarak yaptıkları ve doğru olduklarına inandıkları şeyler bile hatalı olabilir. Birkaç örnek verelim: "50 milyon Elvis hayranı yanılıyor olamaz; demek ki Elvis Presley harika bir sanatçıdır." "2.1 milyar Hristiyan yanılıyor olamaz; demek ki Hristiyanlık doğru dindir." "1.3 milyar Müslüman yanılıyor olamaz; demek ki İslam doğru dindir." "1.1 milyar dinsiz yanılıyor olamaz; demek ki Tanrı yoktur." "Google'da astroloji diye aratınca milyonlarca sonuç çıkıyor, demek ki astroloji doğrudur." "Bütün arkadaşlarım bunu yapıyor, ben neden yapmayayım?" "12 milyon insan World of Warcraft oynuyor, öyleyse en iyi bilgisayar oyunu bu olmalı." “Dünya’da en yaygın görülen ekonomi-politik sistemi kapitalizmdir; demek ki kapitalizm en doğru ekonomi-politik sistemidir." "Çoğu komünist devlet yoksulluk çekmiş ve yıkılmıştır; demek ki komünizm yanlış yönetim biçimidir." "Bana Dünya'nın Güneş'in etrafında döndüğünü söyleyen 1 tane insan bul!" Yukarıdaki örneklerin her birinde yapılan, çoğunluğun görüşünün "kalite" veya "gerçeklik" bildirdiği varsayımını yapmaktır. Ancak aklınıza son örneğimizin neden bir safsata olduğu takılmış olabilir; sadece onu açıklayalım: İlk etapta öyle değilmiş gibi gelse de, gerçekten de bu şekilde söylendiğinde cümlede bir mantık hatası vardır. Günümüzde, -neyse ki- insanların %99'undan fazlası Dünya'nın Güneş etrafında döndüğünü bilir ve kabul eder. Ancak Dünya, bu insanlar bunu kabul ettikleri için Güneş etrafında dönmemektedir! Tüm Dünya, bilime ve gerçeklere karşı birleşse de, bilimsel olarak doğru olanlar gerçek olacaktır. Yani bir şekilde, tek tek, var olan tüm insanları bir zamanlar olduğu gibi Güneş'in Dünya etrafında döndüğüne inandırabilseydik Güneş, Dünya etrafında dönmeye başlamayacaktı. Bu farkı iyi görebilmek ve mantık hatasını yakalayabilmek çok önemlidir. Bir şeye inanan kişilerin sayısını hiçbir şekilde argüman olarak kullanmamalıyız. Ancak bu Çoğunluğa Başvurma safsatasının bazı istisnaları vardır. Anlattığımız gibi, çoğunluğun böyle düşünmesi, doğrunun düşündükleri şey olduğu anlamına gelmez; ancak kimi durumda bu mantık hatası çiğnenmek durumundadır. Birkaç örnek verelim: Demokrasi: Demokrasi, tamamen Çoğunluğa Başvurma safsatası üzerine kurulu bir sistemdir. Oyların sayılması suretiyle çoğunluğun istediği şey "doğru" kabul edilir. Ne yazık ki bu yöntem, düşüncelerin, ideallerin ve isteklerin doğruluk ve/veya gerçeklik değerinden tamamen bağımsızdır. Ancak elbette çok büyük popülasyonların kontrol altına alınabilmesi için ve ortakmış gibi görünen kararlar alınabilmesi için, bu tip mantık hatalarının göz ardı edilmesi şart koşulmuştur. Kim bilir, belki de gelecekte bilimin ve teknolojinin daha da gelişmesiyle, daha bilimsel bir yönetim sistemi keşfedilebilecektir. Güvenlik: Türkiye'de insanların çoğunun yolun sağından sürülmesini uygun bulması, gerçekten Türkiye'de (veya herhangi bir diğer yerde) yolun sağ tarafından sürülmesinin doğru olduğu anlamına gelmez. Ancak güvenlik sebebiyle böyle bir kabulde bulunulmuştur ve herkes, çoğunluğa uyar. Ancak öz olarak baktığımızda bu kabulün mantık hatası olduğunu görebiliriz. Ancak bir başka mantık, güvenliği zorunlu kılar ve mantık hatasını geçersiz hale getirir. Sosyal Gelenekler: Bu da, birçok kişi tarafından bir safsata olarak kabul edilmektedir; buna rağmen hayatlarımızın o kadar büyük bir kısmını oluşturur ki, safsata deyip geçiştirmek güçtür. Sosyal gelenekler içerisinde de kimi zaman bu mantık hatası göz ardı edilmek durumunda kalınabilir. Çünkü sosyal gelenekler, hızlı bir şekilde ve yıldan yıla değişebilir. Örneğin Rusya'da bazı erkeklerin hiçbir cinsel amaç gütmeksizin birbirlerini dudaktan öpmesinin kibar olması ve günümüzdeki Rusların çoğunun bunu böyle görmesi, bu tip bir selamlaşmanın evrensel olarak kibarlık göstergesi olmadığını anlamak gerekir. Rusya’da bu gelenek ezelden beri var değildir. Belli bir noktada başlamış ve günümüze kadar ulaşmıştır. Ne kadar uzun bir süre bu geleneğin korunacağını bilmek güçtür. Ancak anahtar nokta şu: Çoğunluğun şu anda bir şeyi doğru kabul etmesi, bu davranışa herhangi bir doğruluk değeri katmaz. Ne olursa olsun, doğru olduğunu bildiklerinizi, sırf sürüye uymak adına ya da sırf üzerinize geliniyor diye değiştirmeyin. Hayatta her zaman fikirlerimizden ötürü üzerimize gelen kişi ve kurumlar olacak. Eğer sırf onların istekleri ve baskılarına göre, bilimsel kanıtlarla desteklenen fikirlerimizi değiştirecek olursak, asla gerçeklere ulaşamayız. Siz siz olun, kendi düşüncelerinizin arkasında durmasını bilin. İddialarınızı destekleyen kanıtları, bulguları, araştırmayı tanıyım ve kişilere detaylıca anlatabilecek konumda olun. Bilgi sahibi olmadan, fikir sahibi olmayın. Eğer doğru olduğunu düşündüğünüz bir iddiayı savunacak bilgilere o anda sahip değilseniz, anlamsız bir laf dalaşına veya karşı tarafı alt etme mücadelesine girişmeyin. Eksik olduğunuzu açıkça karşı tarafa belirtin. Konuyu tekrar inceledikten sonra tartışabileceğinizi söyleyin. 📝 EVRİM AĞACI'NDAN ALINTILANMIŞTIR

lashakyshaky 3 years ago

🗣️ SONUÇLARA BAŞVURMA SAFSATASI (ARGUMENTUM AD CONSEQUENTIAM FALLACY) Bu safsata, bilimsel tartışmalarda sık sık karşımıza çıkmaktadır. Burada yapılan, bir davranışın sonucunun "kabul edilemez" veya "hoş duygulara neden olmaması" nedeniyle reddedilmesidir. Birkaç örnek verelim: "Özgür irade var olmalı; sonuçta içi boş…devamı

lashakyshaky 3 years ago

🗣️ KİŞİLİĞE SALDIRI SAFSATASI (ARGUMENTATUM AD HOMINEM FALLACY) Bu safsata, üzücü bir şekilde günümüzde insanların en sık düştüğü, en affedilmez safsatalardan birisidir. Bu hata, özellikle ülkemizde pek çok tartışmanın anlamsızlaşmasına ve sonuç çıkmayacağının daha en başından belli olmasına sebep olmaktadır.…devamı🗣️ KİŞİLİĞE SALDIRI SAFSATASI (ARGUMENTATUM AD HOMINEM FALLACY) Bu safsata, üzücü bir şekilde günümüzde insanların en sık düştüğü, en affedilmez safsatalardan birisidir. Bu hata, özellikle ülkemizde pek çok tartışmanın anlamsızlaşmasına ve sonuç çıkmayacağının daha en başından belli olmasına sebep olmaktadır. Bu safsata, temel olarak, tartışmanın taraflarından birinin, karşısındakinin iddiasını, karşısındakinin kişisel özelliklerinden veya şahsından yola çıkarak reddetmesine ya da güvenilir bulmamasına denmektedir. Yani bu mantık hatasında kişi, düşünceleri tartışmayı bırakarak, kişiliğe ve düşüncelerin sahiplerinin özelliklerine saldırmaya başlar. Bu da konunun dışına çıkılmasına ve yersiz ve/veya anlamsız tartışmalara sebep olur. Örnek verelim: Ayşe: "Ali bana düşük kalorili bir diyet yapmamı tavsiye etti. Böylece kilo kaybetmem mümkün olabilirmiş." Hasan: "Ali, düşük kalorili diyetin kilo kaybettireceğini söylüyormuş. Hah! O diyet tavsiyesinden ne anlar!? O koca popolu bir şişko. Hem sivilceleri de var. Saçları da yağlı, darmadağınık. Daha fenası, o Galatasaray'ı tutuyor. Bir Galatasaraylı" dan ne beklersin? Kendisine baksın o bir önce..." Fark edileceği gibi, düşük kalorili diyetlerin kilo kaybına neden olacağı bilgisinin, onu söyleyen kişinin kilosundan, sivilcelerinden, saç yapısından, tuttuğu takımdan bağımsızdır. Argümanı çürütmek istiyorsak, düşük kalorili diyetlerin neden kilo kaybına neden olmadığı konusuna odaklanmamız gerekiyor. Ad hominem'in, mantık hataları arasında yer almasının sebebi, açık bir şekilde, bir insanın karakterinin, içinde bulunduğu durumların veya hareketlerinin; kişinin ileri sürdüğü argümanla çoğu zaman ilgili olmamasıdır. İlgili olsa bile bu, karşıdaki kişinin bu kişinin fikirleri yerine karakterine, içinde bulunduğu durumlara veya hareketlerine saldırmasını meşru kılmaz. Taraflar, her zaman fikirleri tartışıyor olmalıdır, kişileri değil. Ülkemizde bu hata, ne yazık ki çok ciddi ve sık bir şekilde yapılmaktadır. Tartışmalarda, kişilerin bir noktadan sonra fikirler yerine karşısındakinin karakterine, geçmişine veya davranışlarına saldırdığı ve bu sebeple tartışmaların tansiyonunun gereksiz yere yükseldiği, bunun sonucunda da çoğu tartışmanın sonuçsuz kaldığı görülmektedir. Ülkemizdeki tahammülsüzlük sorunu, bu durumun temel sebeplerinden biridir. Ancak biz, bilimseverler olarak bu sınırları çok iyi bir şekilde belirlemeli ve bu mantık hatasına düşmemeliyiz. 📝 EVRİM AĞACI'NDAN ALINTILANMIŞTIR

lashakyshaky 3 years ago

🗣️ DAİRESEL AKIL YÜRÜTME SAFSATASI (CIRCULAR REASONING FALLACY) Latincede Petitio Principii olarak da bilinen bu safsata, bilimsel tartışmaların en sık karşılaşılan mantık hatalarından birisidir. Ne yazık ki, özellikle de şahsi inançları ile bilimi karıştırıp sonrasında da biriyle ötekisini ispatlamaya çalışan…devamı🗣️ DAİRESEL AKIL YÜRÜTME SAFSATASI (CIRCULAR REASONING FALLACY) Latincede Petitio Principii olarak da bilinen bu safsata, bilimsel tartışmaların en sık karşılaşılan mantık hatalarından birisidir. Ne yazık ki, özellikle de şahsi inançları ile bilimi karıştırıp sonrasında da biriyle ötekisini ispatlamaya çalışan insanlarda çok sık görülür. Bu iddiayı geçersiz kılan, iddianın temellerini oluşturan varsayımların ispatlanmamış olması ve sonucun, bu ispatlanmamış sınırlar üzerine kurulmasıdır. Din hakkındaki tartışmaların birçoğunda bu safsatayı görmek mümkündür. Örnek verelim: Kostas: "Tanrı var olmalıdır." Yorgi: "Olabilir. Ama Tanrı'nın var olduğunu nereden biliyorsun?" Kostas: "Çünkü İncil öyle söylüyor." Yorgi: "Hmm, anladım. Peki İncil'e neden inanmamız gerekiyor, ya yanlışsa?" Kostas: "Çünkü İncil, Tanrı'nın eseridir ve Tanrı'nın var olduğunu söylemektedir." Görebileceğiniz gibi bu tartışmayı sonsuza kadar bu döngü içerisinde sürdürmek mümkündür. Gerçekten de, döngüsel mantık hatası fark edilmediğinde, sonu gelmez tartışmalar yaşanabilir. Çünkü münazara, söz konusu döngüyü kıramamaktadır. Burada anlaşılması gereken, bir argümanın geçerliliğinin ispatını yapılmaksızın, o argümanı temel alan yeni argümanlar inşa edemeyecek oluşumuzdur. Yani her bir öncülün geçerliliği, bir sonuca varmadan önce bilimsel yöntemlerle ispatlanmalıdır. Eğer ki argümanınızın öncülü "Tanrı" olarak tanımlanan bir yaratıcı gücü gerektiriyorsa; şeytanlar, melekler, cennet, cehennem, kutsal kitaplar, ahlaki sorumluluklar ve daha nice dinî argümana geçmeden önce, temel varsayımınızın geçerliliğini ispatlamak durumundasınız. Eğer bunu yapmadan daha kapsamlı anlatımlara ve argümanlara geçecek olursanız, o temel üzerine inşa edilen bütün argümanlar zayıf olacaktır. 📝 EVRİM AĞACI'NDAN ALINTILANMIŞTIR

lashakyshaky 3 years ago

🗣️ YÜKLÜ SORU SAFSATASI (LOADED QUESTION FALLACY) Günlük yaşantınızda karşılaşacağınız en yaygın safsatalardan bir diğeri de Yüklü Soru safsatasıdır. Bu en tehlikeli safsatalardan biridir ve erken fark edememeniz halinde tartışmanın sağlığı açısından felaketle sonuçlanabilir. İsminden de anlaşılabileceği gibi Yüklü Soru…devamı🗣️ YÜKLÜ SORU SAFSATASI (LOADED QUESTION FALLACY) Günlük yaşantınızda karşılaşacağınız en yaygın safsatalardan bir diğeri de Yüklü Soru safsatasıdır. Bu en tehlikeli safsatalardan biridir ve erken fark edememeniz halinde tartışmanın sağlığı açısından felaketle sonuçlanabilir. İsminden de anlaşılabileceği gibi Yüklü Soru safsatasında bir soru vardır; ancak sorunun içinde bir varsayım, bir ima bulunur. Yani soru, "yüklü" olarak, bir "yük ile" sorulmaktadır. Bu yükü fark edemezseniz, karşı taraf sizi zokaya düşürecek ve cevap vermeye kalkmanız halinde tartışmanın izleyicilerine (ve kendinize) kötü gözükeceksinizdir. Bu yük, genellikle bir önyargı veya hatalı varsayım içerir. Fakat bir soru formunda olması veya normal gibi gözüken bir sorunun içine gömülmüş olması, kişileri varsayıma odaklanmak yerine soruya cevap vermeye iter. Ancak soruya cevap vermeye başlamak, soru içindeki varsayımı kabul ettiğiniz anlamına gelir, ki soruyu soran kişinin amacı da zaten budur. Böylece bir sonraki yanıtında, o varsayımı/önyargıyı kabul ettiğiniz varsayımı üzerinden devam edecektir ve siz, bunu net bir şekilde reddetmediğiniz için artık çok geçtir. Geriye dönüp düzeltmeye çalışmak sizi kötü gösterecektir. İşin fena tarafı; Yüklü Soru safsatası akıllıca kullanıldığında, sadece zokaya düştükten sonra değil, daha soruyu sorulduğu anda bile karşı tarafı zor durumda bırakmak, utandırmak, savunmaya çekilmelerini sağlamak, dikkatlerini dağıtmak mümkündür. Bu şekilde köşeye sıkıştırıldığında çoğu insan öfkelenecek ve tartışmayı baştan kaybedecektir. Örnek verelim: Diyelim ki Gamze de Hale de Burak isimli bir gençten hoşlanıyor olsun. Gamze ile Hale bir gün bir yerde otururken, Burak da yan masada oturuyor olsun. Gamze, meraklı ve Burak'ın net bir şekilde duyabileceği bir ses tonuyla şunu sorsun: "Haleciğim, bir ödev üzerinde çalışıyorum da, uyuşturucu geçmişi olan biri olduğun için, çocuklar arasında uyuşturucu kullanımıyla ilgili ne düşündüğünü merak ettim? Sence çocukları uyuşturucudan korumak için neler yapmalıyız?" Bu soru, eğer ki "uyuşturucu geçmişi" varsayımı/iddiası ile birlikte sorulmasaydı, son derece doğal ve sıradan bir soru olurdu. Ancak Gamze’nin araya sıkıştırdığı ("yüklediği") varsayım, Hale’yi çok zor bir durumda bırakmaktadır. Eğer kendisinin uyuşturucu geçmişi olmadığını savunmaya çalışacak olsa, kötü gözükecektir, çünkü sanki bir şeylerin üzerini örtmeye çalışıyormuş izlenimi verecektir. Eğer öfkelenirse (ki çoğu kişinin yapacağı budur), gerçeklerin onu rahatsız ettiği izlenimini verecektir. Eğer görmezden gelip soruya yanıt vermeye çalışacak olursa, varsayımı kabul ettiği anlamına gelecektir; halbuki Hale’nin hiçbir uyuşturucu kullanımı geçmişi yoktur. 📝 EVRİM AĞACI'NDAN ALINTILANMIŞTIR

lashakyshaky 3 years ago

🗣️ ORTA YOL SAFSATASI (MIDDLE GROUND FALLACY) Hatalı İkilem safsatasına oldukça benzeyen, prensip olarak onunla zıt olan bir diğer mantık hatası da Orta Yol safsatasıdır. Bu tip safsatada gerçekten de iki olası ama birbirine zıt nitelikte seçenek vardır. Safsata ise,…devamı🗣️ ORTA YOL SAFSATASI (MIDDLE GROUND FALLACY) Hatalı İkilem safsatasına oldukça benzeyen, prensip olarak onunla zıt olan bir diğer mantık hatası da Orta Yol safsatasıdır. Bu tip safsatada gerçekten de iki olası ama birbirine zıt nitelikte seçenek vardır. Safsata ise, bu ikisinden birini seçmenin zor olmasından ötürü, doğru olan cevabın ikisinin arasında bir yerlerde olması gerektiğini ileri sürmektir. Yani "ortada buluşmanın", iki kutuptan birini seçmekten daha iyi ve doğru olduğunu varsaymaktır. Bu mantık hatasının da fark edilmesi güç olabilir çünkü pek çok zaman insanlar karşı tarafı da memnun eden, ara bir fikirde buluşmanın iyi niyetli olduğunu varsayarlar. Yani toplumsal bağlarımız, iki zıt kutuptan birini seçmek yerine, ortada buluşmamızı desteklemektedir. Halbuki sırf bu nedenle iki zıt görüşten birinin gerçekten de doğru olmadığını düşünmek safsata olacaktır. Unutmayın ki iki ekstrem fikrin ortasında (veya ortasına yakın bir yerde) yer alan duruş, her zaman mantıklı ve/veya doğru olan olmak zorunda değildir. Bu orta yolun doğru tutum olduğunun bilimsel yöntemlerle ispatlanması gerekmektedir. Ne var ki, bu her durumda o kadar kolay değildir. Eğer o kadar kolay olsaydı birçok konuda tartışmamıza gerek kalmazdı. Örnek verelim: Aziz: "Evrim Kuramı hakkında ne düşünüyorsun?" Leyla: "Bilemiyorum. Bir çok bilim insanı olduğundan son derece emin ve pek çok veriyle bu söylediklerini destekliyorlar. Ancak öte yandan birçok diğer insan da evrim fikrine karşıt bir tavır sergiliyor." Aziz: "Evet, iki tarafta da olmak sakıncalı. O yüzden ben ortada kalmayı yeğliyorum. Yani bence evrim gerçek olabilir ancak bunu pek çok insan kabul etmeden asla tam olarak bilemeyiz." Burada, görülebileceği gibi, çok açık iki mantık hatası vardır. İlki Çoğunluğa Başvurma safsatasıdır. Aziz, bilimsel bir veriyi kabul etmek için gerekli bir kıstas olarak çoğunluğun kabulünü ileri sürmektedir. Bu, tamamen geçersiz bir argümandır. İkincisi mantık hatası ise Orta Yol safsatasıdır. Aziz, iki uçta olmaktan da korktuğu için orta yolun doğrusu olduğunu ileri sürmektedir. Ancak bu bilimsel olarak hatalıdır; çünkü evrim bilimsel bir gerçektir, bir doğa yasasıdır. Yani evrim, bir "görüş" değildir. Bu sebeple orta yolda yer almak kişisel bir tercih olabilir ancak bilimsel olarak bu tutum tamamen geçersiz olacaktır. 📝 EVRİM AĞACI'NDAN ALINTILANMIŞTIR