Yüzüklerin Efendisi günümüz tanımıyla tam bir fantastik edebiyat eseridir. Ancak, Tolkien’in tanımıyla Yüzüklerin Efendisi bir “peri masalı”dır. Tolkien, Oxford’da çok sığ bir profesör olarak görülürdü. Genel olarak Oxford edebiyat bölümünün yayınladığı makalelerde çok geride kalırdı, öyle ki 30'lara kadar bilinen…devamıYüzüklerin Efendisi günümüz tanımıyla tam bir fantastik edebiyat eseridir. Ancak, Tolkien’in tanımıyla Yüzüklerin Efendisi bir “peri masalı”dır. Tolkien, Oxford’da çok sığ bir profesör olarak görülürdü. Genel olarak Oxford edebiyat bölümünün yayınladığı makalelerde çok geride kalırdı, öyle ki 30'lara kadar bilinen birkaç tane makalesi vardı ve bunlardan en önemlisi, peri masalları üzerine yayınladığı makaleydi. Tolkien, fantastik eserleri peri masalı olarak eleştirmiştir. Kendisinin de bir peri masalı anlatıcısı olduğunu kabul etmiştir. Hobbit kuşkusuz bir peri masalıdır.
Yüzüklerin Efendisi yüzyılın en büyük kitaplarından biri olarak görülmektedir. bunun gayet adil sebepleri olduğu gibi, popüler kültürün tecavüzüyle de büyük ölçüde alakası var. Reklam yapmak için skandallara karışan ünlüleri kastediyorum. Tabii Yüzüklerin Efendisi'ne böyle söylemek büyük bir hakarettir. Temel olarak okuyucu kitlesini eleştirmek istiyorum, hatta okurdan ziyade “tüccar”ları. Asıl tecavüzcüler onlar. Üzerinde emeğiniz olmayan bir şeyi satmak sömürüdür. Eserlerin popülize edilmesi de bunu anımsatıyor bana. Twilight gibi kitaplar popüler olmaları için yazılmış, hiçbir zaman popülizm tecavüzüne uğrayamayacak (neden acaba?) kitaplardır.
Ancak Yüzüklerin Efendisi gibi gidişata ters bir duruş gösteren, anlatmak istedikleri cici iyiler, kaka kötülerden ibaret olmayan kitaplar tecavüze çok müsaittir. Birileri tarafından farklı görülmüş, bundan iyi para yapılır düşüncelerinin altında kalmışlardır. Her neyse, yazının temeli bu değildi.
Yüzüklerin Efendisi yüzyılın en büyük kitaplarından biri olarak görülmektedir. Bunun karşısında duran edepli, eli yüzü düzgün, akıllı uslu insanlar var. Yaptıkları tek terbiyesizlik Yüzüklerin Efendisi’ne söyledikleri sözler. İşte bunun sebebi büyük oranda yukarıdaki bahsettiğim tecavüz kültürü. Kendi türünü oluşturmuş (bunun hakkında derin tartışmalar var, ama temelde en büyük kurucu Tolkien olarak görülür.) bir eseri Harry Potter ile hep aynı cümle içerisine sığdırırlar, bazen insaflı davranıp iki üç cümle sonrasına da sarkıtabiliyorlar tabii. Duyduğuma göre Warner Bros. buna biraz daha katkıda bulunacakmış Aragorn oyunuyla. Bir tecavüz vakası daha!
Konuyu yine karıştırmadan devam edeyim. İşbu insanların bir üst evredekileri Yüzüklerin Efendisi’ni gerçeklikten uzak olarak algılayıp (simgeler konusuna sonra değinmeyi düşünüyorum) “kaçış edebiyatı” olduğu için eleştirirler. Metis Yayınevi'nin bu kitapların arka kapaklarındaki notu epey güzeldir:
“Kaçış fikrinden en çok kim rahatsız olur? Tabii ki gardiyanlar!”
Kendilerini alışılagelmiş düzen içerisinde bir gardiyan olarak gören bu sevgili insanlar Yüzüklerin Efendisi’ni bir kaçış olarak görmüş ve eleştirmiştir. Peki bunlar daha önce neler yapmışlardır?
- Yüzyıllarca doğanın onlara yaşamaları ve bakmaları için bahşettiği toprakların sahibi olduklarını, ve bundan vazgeçmeyi düşünmemişler, düşünenleri linç etmişlerdir. (Hâlâ devam ediyor.)
- Buldukları her şeyi ticari kaygılarla değerlendirmişler, böyle yapmayanlara enayi demişlerdir.
- Zamanı geldiğinde insanoğlunun gelişmesi için fikirler üreten kişileri de yakmışlar, zamanı geldiğinde esaretten kurtarılmayı reddetmişlerdir.
Şu Hollywood filmlerindeki kötüleri bilirsiniz. Kötü olduklarını hemen belli ederler. Çok güzel anlatılmış şeylere karşı çıkıverirler ve kötü olurlar. Bu bana pek olağan geliyor. Dışarıda bir "dayıyla" konuşuyorum ve bana hayal gücünün önemli olmadığını söylüyor. Onun bu filmdeki kötü karakterlerden olduğunu, uzaylılar saldırdığında Ertuğrul Özkök ile birlikte ilk öldürülecek kişilerden olduğunu düşünüyorum. Sonra gözlerimi kapatıp 18 ay sonrasına gidiyorum ve çığlıklar içinde koştuğunu görüp doğru düşünmenin verdiği mutlulukla uzaylılara karşı savaşıma devam ediyorum.
Hayal gücü dünyayı şekillendiren ana etkendir elbette. Medeniyetlerin yapı özellikleri bile o medeniyetlerin hakim hayal güçlerini gösterir. “hayal” buradaki temel unsurdur. Yüzüklerin Efendisi'ndeki kurgu da hayalin somutlaşması ve elle tutulur hale gelmesidir. Fark etmeden içinde yaşayabildiğiniz muhteşem bir kurgu. Tamamen farklı ama bir o kadar da bizden bir dünya kurgusu. Tolkien’in dünyasını bilmiyoruz. ancak her neyse onun yansımasını gözlerimizin ve zihnimizin önünde görüyoruz. Gördüğümüz yetmiyor çoğu zaman dikkatli gözlerle onu rahatça anlıyoruz. Böyle acayip bir şeyi nasıl anlamayı başarıyoruz? Çünkü biliyoruz, onu yaşıyoruz. Kurgu tam anlamıyla bizden. Karakterlerin davranışlarının sebeplerini anlıyoruz, hırslarını, öfkelerini, sevgilerini anlıyoruz. Bilmediğimiz yaratıklara ve durumlara karşı verilen tepkileri rahatça anlayabiliyoruz. Bu konuda tolkien hiç çekinmemiş ve anlayabilmemiz için elinden geleni yapmış.
Kurgu sizi başlarda kabul etmese de siz onu yavaş yavaş anlamaya başlıyorsunuz. Döneminin klasik duruşu ele alındığında. “yerin altında bir kovukta bir hobbit yaşardı” şeklinde başlayan bir hikayenin normal olduğunu düşünmüyorum. Masal olarak görülse bile, masalların sizden uzağız, bizi düşünmeyin bakın bilinmeyen bir zamanda bilinmeyen bir mekandayız, alakasız şeyler söylüyoruz çağrısından çok uzaktır bu eserler. Bu da sizin hoşunuza gitmeye başlar. Keşke orada olabilsem dersiniz. Çünkü gardiyanlardan sıkılmışsınızdır ve kaçmak istersiniz.
Kurgu yavaş yavaş yön değişimlerine başlar. Hobbitköy’deki “yeşil” kurgudan çıkarsınız. Elflerin “Gece Mavisi” kurgusuna girersiniz. Bunların hepsi kafamda renkleri çağrıştırıyor. Belki de hep onlarla anıldığı içindir. Ancak bu kurgu çeşitlerinin kendine has karakteristikleri var sizi o Halet-i Ruhiye’ye rahatlıkla sokabiliyor. Elfleri okurken gece mavisi oluyorsunuz örneğin.
Daha sonra Moria’nın derin karanlığına giriyorsunuz, tam bir siyah ya da hiçlik hissediyorsunuz. Gandalf ve piposunun beyaz havası etrafa biraz umut saçsa da yayıldıkça karanlık onu yine yiyor. Moria’dan çıkar Galadrielin beyazlığıyla ağarmış Gece Mavi’si elflere kavuşursunuz. Bu böylece Rohan’ın hastalıklı sarı diyarlarından Gondor’un islenmiş perdeye benzeyen dünyasına kadar sürer. Her şey bittiğindeyse tekrar yeşile dönersiniz.
Yüzüklerin Efendisi’nin kurgusu insanı içine böyle alır. Her kısımda ayrı bir zevk alırsınız, Yüzüklerin Efendisi’nin rengi şudur diyemezsiniz, çünkü gerçek anlamıyla ayrıdır renkler.
Kurgudaki sonsuz ve kusursuz bağlantılar, evreni oluşturan bütün o renklerin uyumunu da size andırır. Muhteşem renkler ve semboller bir araya gelmiş, bir edebiyat harikası oluşturmuştur.
Tolkien’in hayat görüşü, klasik katolik bakış açısı olarak lanse edilir. Ancak ben Tolkien’i sıkı bir Hıristiyan’dan ziyade bir Pagan’a yakın bulmuşumdur. Burada bilgi yanlışlarım olabilir ama sanırım bir Pagan inanışı olan Wicca’ya göre her şey zıtlıkların mükemmel dengesinden oluşmaktadır. Aydınlık ve karanlık, gece ve gündüz, iyi ve kötü. Tolkien’in dünyası da öyledir. Her şeye sahip olabilecek bir mükemmele (yüzük) ihtiyaç yoktur. Her şey zaten birbirini oluşturmakta ve yıkmaktadır. Yüzüğü ele geçirdiğinde Sauron hepsine birden sahip olmaya çalışacak ve dengeyi bozacaktır. bu yüzden yok edilmelidir.
Tolkien’in dünyasına daha klişe bir yorum getirmek de mümkün. Bunun doğru olduğunu düşünüyorum. Güç yüzüğü ve güç tutkusu. Bülent Somay “Tolkien en çok anarşizme yakındır.” der. Bu görüşüne katılmamak elde değil. Tolkien’in dünyasını bozan, makineleştiren, modernizasyon adı altında her şeyi yok eden, güç tutkusudur. Ağaçlar güç yüzüğünü elde etmek için yakılır yıkılır. ovalar bu yüzden kana bulanır, atlar bu yüzden ölür. Çocuklar bu yüzden evsiz kalır, hava bu yüzden sanayi ateşlerinin gürültüsünden yanar. Her şey gücün bir sonucu olarak ortaya çıkar.
Tolkien Shir'e çok benzeyen kasabasında hayatını sürdürürken görmüştür makinelerin vahşetini. Tolkien değirmenciyi kızdırmayı severdi. Bataklığa girmeyi, ormanlarda gezmeyi severdi. Biz, belediyenin alt katındaki fırından ekmek almayı sevdik, asfalt yollarda top oynamayı, büyük binaları gezmeyi, teknolojik aletleri sevdik. Tolkien, belki de bunu öngörmüştü o ilk zamanlarda ve bundan korkmuştu. Doğal olarak sanayi ve modern yaşam ona korkunç yaratıklar olarak görünmüştü. Ve bu da Tolkien eserlerinin ana unsurunu, kaçışı ve güzele dönme isteğini oluşturmuştur.
Yüzüklerin Efendisi okunması gereken bir eserdir. Okumakla kalınmamalı üzerine tartışma yapılmalı ve bunun zevkine varılmalıdır. Gerçekliğin içinde kaybolmaktansa “hayallerin tek gerçeklik olduğuna” inanılmalıdır.
Web yapım aşamasındadır.
En iyi deneyim için mobil uygulamamızı indir.
En iyi deneyim için mobil uygulamamızı indir.
han
(@hanistoteles)
Felsefe - Bilim - Sosyoloji
Joined at September 2020
191
Followers
4
Following
41
Post
1,965
Movie
741
Serie
2,227
Book
Yüzüklerin Efendisi günümüz tanımıyla tam bir fantastik edebiyat eseridir. Ancak, Tolkien’in tanımıyla Yüzüklerin Efendisi bir “peri masalı”dır. Tolkien, Oxford’da çok sığ bir profesör olarak görülürdü. Genel olarak Oxford edebiyat bölümünün yayınladığı makalelerde çok geride kalırdı, öyle ki 30'lara kadar bilinen…devamı
Son zamanlarda pek sık gönderi atmıyorum, bunun sebebi Raf’ın amacından bir hayli uzaklaştığını hissetmem. Bugün uygulamaya canım sıkıldıkça açıp okuduğum Ali Ayçil’in toplu şiir eseri Bir Japon Nasıl Ölür’ü yorumlamak için girdim. Maalesef elim boş döneceğim. Görüyorum ki dizi, film…devamıSon zamanlarda pek sık gönderi atmıyorum, bunun sebebi Raf’ın amacından bir hayli uzaklaştığını hissetmem. Bugün uygulamaya canım sıkıldıkça açıp okuduğum Ali Ayçil’in toplu şiir eseri Bir Japon Nasıl Ölür’ü yorumlamak için girdim. Maalesef elim boş döneceğim. Görüyorum ki dizi, film ve kitap yorumculuğu adı altında açılan bu platform kadın düşmanları ve uygulamanın amacını kavrayamayan, yaşı pek küçük arkadaşlar ile dolmuş.
İsteyen istediğini söylesin, bir kadına genellemeyle yapılmış saygısızlık, her insana yapılmış saygısızlıktır. Kadın, vâroluşun en başından beri anne figürünü temsil eder. Madem kadın düşmanısın, madem “istemsiz bir bakir”sin, (Ki bunun ne demek olduğunu bilmiyorum. Sanırım kendilerine “incel” diyorlar ve sosyal medya platformları üzerinden [Dışarı çıkacak kadar özgüven sahibi olduklarını hiç mi hiç sanmıyorum.] kadınları “protesto” ediyorlar. 1.60 boyunda ve sivilceli erkeklerin kadın haklarına karşı bu denli öfkesi pek de şaşırtıcı değil. Tarihin her yerinde her zaman olan bir durumdu bu.) O zaman annenin her gün senin için yaptığı sıcak yemeği de yemeyeceksin. Her kadın aşağılık, fakat annen değil mi? Ahahah, ne âlâ. Gündemden uzak olduğum günleri özledim.
Ben hayatımda yalnızca bir kadın sevdim, hâlâ da seviyorum ve sevmekten de vazgeçmeyeceğim. Biliyorum bunun yeri burası değil, ama umarım bu “istemsiz bakir” dostlarımız da olgunluğa adım çağlarında kendilerini seven birini bulur ve 15 yıllık hayatlarında ilk defa hayatla barışık, özgüven sahibi birer birey gibi hissederler. Kadınlara kötü davranmanız gerekmiyor, onlar farklı değiller. Her insan gibi onlar da değerliler. “O”nlar (Ki karşı cinsi böyle ayrıştırmak cidden hoşuma gitmiyor, eğer söylediğime alınan kadınlar varsa beni mazur görsünler.) sadece sizin türünüzün doğurgan hâli. Yaşınız ve fenotipinizden ötürü sinirinizi anlayabiliyorum. Ama biraz daha olgun davranmaya çalışın. Davranmayacaksanız da günlüğünüz ve göz yaşlarınız ne güne duruyor? Bunun yeri burası değil. Gidin o “büyük” derdinizi sizi yakışıklı oğlum diye seven topal annenize anlatın.
Spoiler içeriyor
Şunu belirterek başlayayım, Babalar ve Oğullar günümüz 14-17 arası yaş kitlesine hitap eden bir kitap. Kim ne derse desin ben kesinlikle bunu düşünüyorum. Elbet eserin her yaşça okunması gerekiyor fakat gençliğinizin ukte dönemlerinde okumadığınız sürece Bazarov’un geniş alnına “ukala” gibi…devamıŞunu belirterek başlayayım, Babalar ve Oğullar günümüz 14-17 arası yaş kitlesine hitap eden bir kitap. Kim ne derse desin ben kesinlikle bunu düşünüyorum. Elbet eserin her yaşça okunması gerekiyor fakat gençliğinizin ukte dönemlerinde okumadığınız sürece Bazarov’un geniş alnına “ukala” gibi yaftalar yapıştırmanız oldukça doğaldır.
“Kendi sözlerinin ahengi insanın üzerinde kuvvetli etki yapar.”
Bazarov karakterinin Nihilizmin soğuk ve dalgalı denizinde yer yer gemisinin kontrolünü kaybetse de, hayatının son dakikalarında tekrar dümeni ele alabilecek kadar akıllı olduğuna tanık olduğumuz Turgenyev eseri. Her insan elbet ki hayatının bir döneminde Nihilist olmuştur, (Her ne kadar Nihilizm günümüz felsefesinde çocuk oyuncağı olsa ve ben Nihilizme sıcak bakmasam da) insanoğlunun fikirleri ve ölesiye savunduğu ideolojiler bile bazen tatlı bir gülümseme ile, bazen ise kadife bir ses ile yerle yeksan olur. Aynı durumu yaşadım ki Bazarov’la bağ kurmamın en medeni sebebi de bu. Diğerleri “etik ahlak”a sığar mı bilemiyorum çünkü Bazarov’un çapkınlıkları benim epey bir hoşuma gitti. Yazılmış en Nihilist genç(!) olmasına rağmen onun sonunda insansı hareketler yaptığına şahit olmak beni eğlendirdi, ki kolay kolay eğlenen biri de değilim.
"Sormama izin verin, sanat neye lazımdır ki?"
Romanda ana karakter Bazarov sayılabilir. Her ne kadar Arkadiy’i daha çok beğensem bile roman genelde Bazarov’un etrafında dönüyor ki kendisi zeki, retoriği kuvvetli, fikirlerinde kesin ve kendine tek yol çizmiş bir genç. Ayrıyeten kendisi gibi olmayanları aşağılamaktan da geri kalmıyor. Kendini beğenmiş bencil bir yapısı olmasına nazaran maalesef zannettiği kadar da gururlu bir genç değil. Nikolay Petroviç'in konağından ayrıldıktan sonra Anna'nın yanına gitmesi, olmayacağını bile bile, daha evvel reddedilmişken; üstüne üstlük bir de Anna'ya Arkadiy hakkında anlattıkları tam bir komedi. İşte Bazarov’un ölümü tam olarak burada başlıyor. Hastalık kaptığında değil. Çünkü o duyguları yerine gururunu öldürmeyi tercih ediyor. Arkadiy'de çocukluğumu ve saflığımı tekrardan görmüş gibi hissediyorum. Bana kalırsa Arkadiy kitap genelinde çok zeki. Sadece kültürüne oldukça bağlı, ve bu bağlılığı onu Bazarov’dan uzaklaştırmakla kalmıyor iki dostun arasını da açıyor. Belki sempatim bundandır fakat Bazarov’un Arkadiy’e veda konuşması pek bir hoşuma gitmişti.
"Ah sevgili dostum görüyorsun ne yaptığımı... valizimde boş yer vardı, saman dolduruyorum oraya. Yaşam valizimizdir de öyledir işte; içinde boş yer kalmaması için eline ne geçerse dolduracaksın.."
Biraz Arkadiy’den gidelim. Kendisi Bazarov'a oldukça özenen, onun gibi inançlarında keskin, (aynı şekilde değil ama olsun) retoriği kuvvetli, başına buyruk olmak isteyen, ama duygusal tabiatı nedeniyle olamayan, kendine ve gerektiği zaman insanlara güven konusunda büyük sıkıntıları olan, özellikle Anna özelinde yenilgiyi kabullenebilen, verilen sevginin karşılığını sunmaktan, romantizm ve sanatın ruhunu yumuşatmasından çekinmeyen bir karakter. İlgiye, sevgiye biraz muhtaç bir yapısı var, anne arayışı biraz hissediliyor. Katya'da bir anlamda onu bulmuş gibi zira en sonunda ipleri onun eline verdiğinden onun hakimiyetine girdiğinden bahsediyor anlatıcı. Katya ona sevdiği ve ilgi verdiği müddetçe Arkadiy'in bundan sıkıntı duyacağını sanmıyorum.
"Zaman bazen kuş gibi uçar gider, bazen sümüklüböcek gibi ilerler; ama insanın en çok hoşlandığı, onun çabuk mu, yavaş mı geçtiğini fark etmemesidir."
Gelelim Anna’ya, Rus hanımefendisi sevici arkadaşlar bana biraz kızabilir fakat bana kalırsa Anna oldukça rezil bir leydi. Kitabın sonunda yine bir mantık evliliği yapması da cabası. Arkadiy ve Bazarov’u doğu ve batı olarak varsayalım. Doğu ne kadar sıcaksa batı da o denli soğuk. Katya’yı doğunun en uç tarafı olarak değerlendirirsek Anna da bir o kadar soğuk ve bir o kadar batılıdır. Arkadiy ortada kalmaya çalışır, Bazarov ise Anna’ya kendini ne kadar itse de ortanın biraz ötesindedir sadece. Bu yüzden yalnızdır Bazarov. Bu yüzden hasta ve yalnız olmayı kendine yakıştırır. Ama bu konuda da durmaz çelişir kendiyle. Bazarov son dakikalarında Anna’yı yanına çağırdığında hastalığı da yakıştırmaz kendine. Şimdi orada bir duralım, Bazarov tam olarak ne istiyor? Kitabın sonlarına doğru kendine ihanet ettiğinin farkında olan oldukça genç bir doktor görüyoruz. Ölüme yaklaştığında ise o tam bir Nihilist. Son dakikalarında sapkınlıklarına devam edebilecek kadar cesur. Burada kafamız karışabilir. Çoğu okur “Ne ulan bu Bazarov?” demiştir illa ki. Cevap vereyim: İki yüzlü biri!
“Sevgi, kutsal ve sadık; sevgi her şeye kadir değil midir? Ah, evet! Bu mezarda ne denli tutkulu, günahkar, isyankar bir yürek yatıyor olursa olsun, üzerinde yetişen çiçekler gene de masum gözleriyle uysal, sakin bakar bize.“
Bazarov’un Nihilistliği bir kadına deliler gibi aşık olana kadardı. Onu devirecek güç yokmuş gibi özgüvenliyken tek bir kadın ile Nihilizmin dibini gördü. Yine de son nefesinde bile acı gerçeklerden bahsetmekten geri durmadı Bazarov. Biraz kibirliydi. Deli cesareti vardı bu genç doktorda. Her şeye rağmen orijinal bir Nihilistti. Hem de dünyanın gerçek bir Nihilisti kaldıramayacağı, onun hakkını veremeyeceği bir zamanda yaşamıştı. Bana kalırsa intihar etti Bazarov. Anlamsızlık onu delirtiyordu çünkü. Her şeyin anlamsızlığı bir yana, en çok aşk yaraladı onu. Daha genç, hatta çocuk sayılacak yaşta iken gördü dünyanın uçurumdan karanlığa yuvarlandığını. Ölene kadar söylendi durdu. Anlatmaya çalıştı kendine has üslubuyla. Başta Pavel Petroviç olmak üzere kimse tam anlamıyla dinleyemedi onu. En sonunda Bazarov da kendi gibi iki yüzlü ölüme bıraktı ruhunu. Onun böyle bir son edinmesine üzüldüm mü? Pek değil, fakat yapabilecekleri ve yapmadıkları içimde ukte kalmadı değil. Kitabı bitirip rafımdaki yerine yerleştirdiğim zaman Bazarov’u az da olsa özlediğimi fark ettim. Nedendir bilinmez, iki sene kadar önce ben de bir Bazarov’dum.
”Çok eski bir gerçektir ölüm ama herkese yeni gelir."
Bazarov’un birkaç tutarsızlığını ve neden anlaşılmadığını anlatmak istiyorum. Nihilizmi benimseyen Bazarov kitabın bir kısmında Nietzsche'nin devesine atıfta bulunarak “deveyim ben ve görevlerim var benim” derken yine kitapta prensiplerinin olmadığından bahseder. Maneviyata, ruha inanmamakla beraber insanın içinden kurtulmayı isteyeceği duygulardan söz ederken yaşamın duygular üzerine kurulu olduğunu da söyler. Ona göre istekler ve davranışları duygular şekillendirir. Bundan kurtulmamız gerektiğini ima etmesinden pek emin olamasam bile duyguları yavan ve boş bulduğunu hissetmiştim hep. Artı olarak Anna ile konuşmalarında ruhsal hastalıkların çözümünün toplumu düzeltmekle ortaya çıkacağını savunuyor fakat toplum için çaba sarfetmenin gereksizliğinden bahsediyor. Bu yüzden Pavel’in saygısını kazanamadığını düşündüm hep. Son düellolarına kadar bu böyleydi, tabii hâlâ Pavel Petroviç’in saygısını kazanamadığını düşünüyorum. Belki “saygı” mevzusu bizim Nihilist genç için o kadar da önemli değildir. Kendisiyle karşılıklı bir şekilde konuşsaydım bu argümanları alaya alarak kestirip atacağına da eminim. Üzerinde durmanın anlamı yok bu yüzden.
Turgenyev kitapta anlatmak istediğini oldukça yalın lakin içten anlatmış. Okuması pek bir keyifli, yaşattığı hissiyat için yaşlandığımda tekrar okumak isteyeceğim bir eser. Kitabı her nesilden insana öneriyorum. Eğer bir zaman makineniz varsa geçmişe dönerek eski benliğinize okutmanızı tavsiye ederim.
Uzun ve yorucu bir yazı oldu. Althusser konusu, üstüne uzun uzun konuşulabilecek derinlikte bir konu. Yazımı sonuna kadar okuyacaklara teşekkür ederim.
"Althusser ışığı" diye bir kavram var ve kitaplarını okurken üzerinize düşüyor. İflah olmaz bir romantik olduğum için değil, hepimizin…devamıUzun ve yorucu bir yazı oldu. Althusser konusu, üstüne uzun uzun konuşulabilecek derinlikte bir konu. Yazımı sonuna kadar okuyacaklara teşekkür ederim.
"Althusser ışığı" diye bir kavram var ve kitaplarını okurken üzerinize düşüyor. İflah olmaz bir romantik olduğum için değil, hepimizin bildiği bir şeyleri toparlayıp ışıldayan bir görsel olarak yüzümüze çarptığı için var althusser ışığı. Üç satırı beş kez okutacak yoğunlukta olması okunmasını zorlaştırsa da anlaşıldıktan sonra unutulmuyor.
Althusser'e göre Marx, Freud gibi, insan öznesinin "merkezsizleştirilmesinden" sorumludur. Tarih "öznesiz bir süreçtir."; tarihsel hareketler tek tek bireylerin ya da toplu olarak bireylerin kavrayışlarının ötesindedir. Döz konusu olgular ancak kendisiyle günlük deneyimler arasında belli bir mesafeyi koruyabilen bir bilimsel "kuramsal pratikle" kavranabilir.
Althusser'in bu katı Marxçılık yorumu, dönemin aydınları arasında oldukça fazla sayıda yandaş bulmuştur. Sonraları kendi yorumunu "hayali" bulan Althusser'in yapısalcılık sonrası havayı doğuran felsefe iklimini -tıpkı Deleuze'ün, Derrida'nın, Foucault'nun Nietzsche ile Heidegger'i yorumlayışlarında olduğu gibi- yansıtan bir tarihsel maddeciliği yeniden kurmaya uğraştığı düşünülebilir.
1930'larda Lyons'daki okul yıllarından 1950 başlarına dek katolik siyaset çevrelerinde oldukça etkin olan Althusser, ikinci dünya savaşında dört yıl savaş tutsakları kampında kaldı. Aavaştan sonra cumhuriyet karşıtı sağcı görüşlerden sola kayarak 1948'de Fransız Komünist Partisi'ne girdi.
Kilise'nin işçi-rahip hareketinin 1950 başında bastırılmasıyla Marxçılık ile katolikliği uzlaştırma çabasını bıraktı. Bu dönemde, genç Georg Lukacs'ı anımsatan bir biçimde Hegelci Marxçılığı destekledi; ancak, 1960'larda Althusser'i ünlendiren savı, Marx'ın gençliğinden kalma hegelci geçmişinden kopmak gerektiğini söylemesidir.
1948 Temmuz'unda atandığı Ecole Normal Supérieure'deki (yüksek öğretmen okulu) görevinde 16 kasım 1980'de bir bunalım anında eşini boğarak öldürdüğü güne dek kaldı. Felsefe öğretmenliği yaptığı bu okulda bir kuşağın yetişmesinde belirleyici bir ağırlığı oldu. 1965'te Hem Pour Marx (Marx İçin), hem de Lire le Capital (Kapital'i Okumak) adlı yapıtlarının basılışı onun Fransız düşünce yaşamındaki yerini perçinledi. Mayıs-Haziran 1968 olaylarında Komünist Parti'nin takındığı tutuma karşın partiden ayrılmadı. Nisan 1978'de parti yönetimini çok sert biçimde kınadı.
Ancak artık Fransız aydınlarının Marxçılığa olan inançlarından pek bir şey kalmamıştı. Althusser son on yılını hem düşünceleri hem de kişisel yaşamı açısından tam bir yalıtılmışlık içerisinde geçirdi.
"Masum okuma yoktur" diyen althusser'in, marx'ı yeniden yorumlayışında ilk göze çarpan özellik, bu yaklaşımında belli türden bir yorum kuramının varlığıdır. Althusser'e göre, her zaman birtakım kuramsal varsayımlarla elimize aldığımız bir metnin "sorunsalını" anlamak için yeni bir "okuma" kuramına gereksinim vardır. Metinde saklı kuramsal çerçeveyi belirlemekle görevli olacak bu okuma kuramı, tıpkı ruhçözümlemenin bastırılmış arzuları açığa çıkarmasında olduğu gibi, metnin yüzeyinde görülenlerden çok, derinlerinde bulunanları açığa çıkaracaktır.
Bu okuma kuramının Marx'a uygulanması, Marx'ta bir kopuş olduğunu gösterecektir. Nitekim Althusser, Gaston Bachelard'ın bir uslamlamasını benimseyerek, her yeni bilimin, onu önceleyen ideolojik olarak ortaya çıkmış bir dizi sorunun devrimsel yeniden inşasını içeren bilgi kuramsal bir kopuşun ürünü olarak belirdiğini ve böyle bir kopuşun genç Marx'ın İnsancı (Hümanist) yazıları ile olgun Marx'ın bilimsel metinleri arasındaki farklılıkta farkedilebileceğini öne sürer.
Althusser, bilimsel bilginin bilimadamlarının yönelimleri tarafından değil, araştırılacak sorunları, aranacak kanıt türlerini belirleyen kavramlar ya da sorun dizgesince önemli diye kabul edilen zorluklar tarafından yönetilen bir pratikten doğduğunu kabul eder.
1844 Elyazmaları'na denk olan dönemde, Althusser'e göre, marx'ın metinlerindeki sorunsal, ideolojiktir. Bu aşamada insancılık baskındır: tarih, Kapitalizm altında yabancılaşmaya maruz kalarak açığa çıkan insan özünün, kendisini Komünizm altında bütünlüğe kavuşturmasının hikayesi olarak görülür.
Marx'ın bu gençlik yapıtları, Das Kapital başta olmak üzere, yeni bir tarih biliminin oluşumuna işaret eden olgunluk döneminde "bilgi kuramsal bir kopuşla" yazdığı yapıtlarından ayrılır. Tarihin "öznesiz ve amaçsız bir süreç" olduğunu söyleyen olgun Marx, artık kuramsal anlamda "insancılık karşıtı"dır. Althusser'in Marxçılığı bir bilim olarak açıklamasının en ayırt edici özelliği hem Marxçı insancılığın hem de Ortodoks Marxçılığın yanlış biçimde toplumu tarihselci terimlerle, yani "hegelci kuramsal ideoloji"nin -hukukun, siyasetin ve ideolojinin toplumun ekonomik yapısında ya da bu yapının neden olduğu sınıf ilişkilerinde yer alan bir özün ifadeleri olarak okunmalarına olanak tanıyan- etkileyici nedenselliği aracılığıyla çözümlediklerini öne sürmesidir.
Althusser'e göre Marx'ın Kapital'inin uslamlama düzlemindeki yapısal nedensellik yapı ve parçaları arasındaki -parçaların yapının varolma koşullarını sağladığı, yapının da parçalarının varolma koşullarını güvence altına aldığı- bir ilişkidir. yapısal nedensellik kavramı Althuser'in Hümanizm karşıtlığının bütünleyici bir parçasıdır. Althusser'in söylemekten pek hoşlandığı gibi "maddeci, nereden gelip nereye gittiğini bilmediği hareket halindeki bir trene bakan bir adam gibidir."; insanlar ne yarattıkları ne de denetleyebildikleri bir sürecin "taşıyıcılarıdır" sadece.
Bilimci ve insancılık karşıtı Marxçılık anlayışı sonucu Althusser "çelişki ve aşırı-belirlenme" adlı makalesinde, Ortodoks Marxçılığın savunageldiği "Marx, Hegel'in idealist dizgesini yadsırken diyalektik yöntemi benimsememiştir" görüşüne açıkça saldırmıştır. Althusser'e göre dizge ile yöntem arasındaki bu çatışkı, Hegel'in konuyu ele alış tarzıyla da uyuşmazlığa düşecek olan bir diyalektik öncesi biçim-içerik ayrılığı gerektirecektir. Maddeci diyalektiği tanımlamak, Hegel'in yöntemini farklı bir nesneye uygulamakla değil, bu yöntemin yapılarını dönüştürmekle olur. Althusser, Hegel ile Marx'ın aralarındaki farkı, her iki düşünürün "bütün" kavramını ele alışlarını örnekleyerek göstermeye çalışır. Buna göre her ikisinin de toplumu bir bütün olarak gördüklerini söylemek yanlış olmaz; ancak, Hegel'in bir merkez etrafında toplanmış tek parça toplumuna karşılık Marx'ın birbirine indirgenemez pratiklerden oluşmuş karmaşık toplumu birbirlerinden oldukça farklıdırlar. Althusser, toplumsal bütünün bu karmaşıklığı nedeniyle, bireylerin içinden çıkıp geldikleri tarihi anlayamayacaklarını düşünmektedir.
Althusser Hümanizm karşıtlığında geleneksel Marxçılığın merkezinde yer alan alt ve üst yapı ilişkisine yeni bir biçim vermiştir. Ekonomi -altyapı- işleyebilmek için son çözümlemede belirleyicisi olduğu siyaset ve ideoloji gibi diğer alanlara bağımlıdır. Bu alanlar ekonominin varoluş koşullarıdır. Köle ekonomisi ile feodal ekonomi son çözümlemede siyasal siyasal ve dinsel biçimlerin belirleyicileri olsalar da, ilkçağın siyasal sistemi de -tıpkı dinin Ortaçağ Avrupası'nın feodal ekonomisinin varoluş koşulu olması gibi- köle ekonomisinin varoluş koşuludur.
Althusser ekonomik altyapıya yapılan Marxçı vurgunun giderek ortadan tamamen kalkması tehlikesiyle karşı karşıya olunduğuna işaret etmek için toplumun farklı düzeylerinin ya da alanlarının "görece özerkliği"ne izin verir. Althusser ayrıca basit "altyapı üstyapıyı belirler" modelini daha da karmaşıklaştıracak, toplumun farklı düzeylerinin belirli ölçülerde örtüştükleri ve bunların daha fazla belirlendikleri iddiasında bulunur. Althusser'in üstyapıya ekonomik altyapının işleyişinde atfettiği önem özellikle "devletin ideolojik aygıtları" kavramında görülebilir. Althusser, kapitalizm gibi bir sistemin geçen zamana direnebilmesi için üretim ilişkilerini yeniden üretmesi gerektiğini savunur. Yeniden üretimin önemli bir bölümü siyasi partileri, din ve eğitim kurumlarını, aileyi, kitle iletişim araçlarını, spor, sanat ve edebiyat gibi kitle kültürlerini içeren devletin ideolojik aygıtlarının işleyişi aracılığıyla yapılır. Bütün bu aygıtlar bireyleri kapitalist sınıfın tahakkümünü destekleyen bir dizi düşünce ve değer olan başat ideolojinin tahakkümüne tabi kılarak, varolan sistemle bütünleştirir. Althusser'e göre egemen üretim ilişkilerinin taşıyıcıları olan insanların görevlerini benimsemelerini sağlayan bir tür "toplumsal tutkal" olarak hizmet eden ideoloji, geleceğin sınıfsız toplumları da içinde olmak üzere her türden toplumun zorunlu bir özelliğidir.
Ortodoks Komünistler ile genç Lukacs gibi Hegelciler'in yanlış yorumlarından kurtulma işini "Marx'a Dönüş" sloganıyla yürütmüş olsa da Althusser'in kendisinin de kabul ettiği gibi, pek çok etkilenmeleri yansıtan Marx okuması da bir "suçlu" okumadır. Althusser özellikle Spinoza ile Freud'a olan minnettarlığını açıkça belirtir; bilim felsefesi görüşlerinde hocası Bachelard'ın payı ise yadsınamaz büyüklüktedir. Ancak yine de Althusser'in tarihsel maddeciliğin yeniden kurulmasına temel yapmak üzere Marx'ın yapıtlarının dikkatle kavramsal çözümlemesinin yapılmasındaki ısrarı, Marx ile Hegel'i birbirinden ayıran yöntembilgisel gediği tanıtlaması, örneğin Frankfurt Okulu'nun ihmal ettiği bilim felsefesindeki gelişmelere karşı sergilediği duyarlılığı, onun çalışmalarının değerinden bir şey yitirmediğini göstermektedir.
Spoiler içeriyor
@konahrik
Son gönderimin ardından bir süre daha gönderi paylaşmayı düşünmedim. Şahsen felsefi kitaplar haricinde gönderi paylaşmayı da pek sevmem. Fakat Nolan iyi bir iş çıkarmış.
Öncelikle adam olay örgüsünü ilmek ilmek işlemiş, bu da onun tarzından uzak bir işi kendi…devamı@konahrik
Son gönderimin ardından bir süre daha gönderi paylaşmayı düşünmedim. Şahsen felsefi kitaplar haricinde gönderi paylaşmayı da pek sevmem. Fakat Nolan iyi bir iş çıkarmış.
Öncelikle adam olay örgüsünü ilmek ilmek işlemiş, bu da onun tarzından uzak bir işi kendi tarzı ile harmanlayıp mükemmel bir biyografi ortaya çıkarmış. Anlatılan dönemin bilimsel kurgusu dışında politik süreçlerini böyle akıcı ve anlaşılır bir şekilde anlatmak tam da onun işi. Performanslar güzeldi, hele ki Oppenheimer’in sorguya çekildiği sahnelerde Cillian Murphy muazzamdı. İsmini hatırlamakta zorlandığım Oscar ödüllü Mr. Robot abimiz de son sahnelerde kesinlikle mükemmeldi. Oyunculuğu daha akıcı olan çok az insan izledim. Bu denli ağır bir filmi özellikle son sahnelerinde sırtlamayı başardı.
Bana kalırsa Robert Downey Jr. performansı üzerine çok konuşulacak bir isim değildi. Şahsen bu filmdeki rolünü ondan daha iyi oynayabilecek oyuncular olduğunu düşünüyorum. Filme Robert Downey Jr. için giden Marvel hayranlarının film bitimine 20 ila 30 dakika kala salondan ayrılması da cabası.
Udwig Hans Zimmer’ın yokluğunu aratmıyor, keşke filme gitmeden önce filmin müziklerini dinleseydim. Her biri kesinlikle mükemmeldi. Oppenheimer’in gerilme sekanslarında onun hislerini sonuna kadar yaşamayı başardım.
Şimdi de biraz nefret kusacağım.
“Bu filme gitmeden önce şu ritüelleri yapıp, şu kitapları okumanız gerek, şu uranyum izotopunu götünüze sokmazsanız filmin 15. dakikasını anlayamazsınız” Ulan az daha zorlasanız filmi izlemeden önce gidin filmi izleyin diyecekseniz. Bu kafadaki arkadaşların çözemediği şey şu ki bu film bir gişe filmi ve öncelikli amacı gişede olabildiğince insanın ilgisini çekip olabildiğince çok para toplayabilmek. Ki gerek görüntü kalitesiyle, gerek senaryo ve oyunculuklardaki başarısıyla bunu yaptı. Bakın film kaliteliydi, zaten film sektöründe kimsenin bu durumu inkâr edeceğini sanmıyorum. Ama bu filmin tamamen bilgilendirme ve kültürel bir kaygısı olsaydı zaten anasının amında bir film festivalinde vizyona girerdi ve Oppenheimer’i insanoğluna affettirmek için bu denli bir kaygı taşımazdı. O yüzden bu film üzerine kimse çok rollenmesin. Altı üstü güzel bir Nolan filmi ve spoiler olacak ama filmin içinde bir yerlerde gerçek atom bombası fırlatıyorlar. Otuz bininci defa bunu duyduğunuza göre film hakkında iyi düşüncelerime devam edebilirim.
Filmde Oppenheimer'ın olmadığı çok az sahne vardı, onlar da yargılandığı sahnelerdi. Yönetmen filmi olabildiğince Oppenheimer'ın gözünden anlatmak istemiş ve hatta sırf bu yüzden senaryoyu onun ağzından yazmış. Atom bombasının atıldığı Japonya'dan bir şey görmemiş olmamızın sebebi; Oppenheimer'ın da görmemiş olması. Onun gibi biz de radyodan duyduk. Atom bombası, Los Alamos'tan çıktıktan sonra Oppenheimer'la bir bağlantısı kalmadı. Bizzat başkan truman bile "bombayı atan benim, sen kimsin" dedi. Başkarakterin daha rahat içselleştirilebilmesi açısından bu kararı doğru buldum. Onun için Hiroşima ve Nagazaki sayılardan ibaretti. İşin asıl korkunç tarafı belki de buydu.
Atom bombasının patlayış anını aynı Oppenheimer gibi sadece Trinity testi sırasında gördük. Bize sürekli bomba patlayış anının gösterilmemesi bence iyi alınmış bir karardı. Filmin hikâyeyi işleyiş biçimini de sevdim. Önce argümanları döküp, sonra yavaş yavaş toplaması, seyri daha akışkan hale getirmiş. Oppenheimer'ın psikolojisinin iyi bir şekilde anlatıldığını düşünüyorum. Bombalar atıldıktan sonra konuşma yaptığı sahne bence müthişti. O sahnenin ikilemine bayıldım.
Filmde sürekli insanların kafasını görmekten sıkılmadım. Karakterlerin iç dünyalarına girmeyi kolaylaştırdığını düşünüyorum. Oyunculuklar da şahane olduğu için bu konuda, kendi adıma bir problem görmüyorum. Hele ki filmin Oppenheimer'ın yüzündeki korkunç ifadeyle bitmesini baya etkileyici buldum. filmi bir IMAX salonunda izlemedim ve hiçbir şey kaybettiğimi düşünmüyorum. En azından bana sunulan içeriği anlamak IMAX olmadan da pek zor olmadı.
Son olarak, filmi genel olarak çok beğendim. Herkesin beğenebileceği bir film olduğunu sanmıyorum. Benim beklentilerimi karşıladı. En iyi Nolan filmi değil. Fakat kesinlikle harika bir Nolan filmi.
Benmerkezcilik Egocentrism olarak da geçer. Piaget'in bilişsel gelişim teorisine göre Preoperational
(1- Sensorimotor Stage: 0-2 yaş
2- Preoperational Stage: 2-7 yaş
3- Concrete Operational Stage: 7-11 yaş
4- Formal Operational Stage: >11 yaş)
dönemde yaşanır. Bencillikten tamamen farklı bir şeydir.…devamıBenmerkezcilik Egocentrism olarak da geçer. Piaget'in bilişsel gelişim teorisine göre Preoperational
(1- Sensorimotor Stage: 0-2 yaş
2- Preoperational Stage: 2-7 yaş
3- Concrete Operational Stage: 7-11 yaş
4- Formal Operational Stage: >11 yaş)
dönemde yaşanır. Bencillikten tamamen farklı bir şeydir. Kişinin, kendisi dışındaki herkesin dünyayı kendisi gibi algıladığını sanması durumudur.
Mesela saklanmak için gözlerini kapatan çocuk buna örnektir. Gözlerini kapattığında kimsenin onu göremediğini sanmaktadır.
Ya da televizyon ekranının dibine girerek kimseye izleme fırsatı vermeyen çocuğun davranışı da buna örnek olarak gösterilir. Çocuk sanar ki diğer herkes onun kadar net şekilde televizyonu görebilmektedir. Bu örnekten yola çıkarak benim anlamadığım bir durum var.
Küçük yaşımda eve misafir geldiğinde televizyonun önüne geçer öylece otururdum. Çoğu kişi de çekilmemi isterdi. Ben Egocentric olduğumuz için ekranın önünde dururdum, onlar ise benim Egocentric olduğumuzu anlamadığı için bana kızardı. Bu durumda misafirler de Egocentric olmuyor mu? Hadi bu konuyu biraz açalım.
Uta Hess'in benmerkezcilik kitabında yer alan fıkra baya güzel bir mesaj vermekte: Adamın biri akşamüstü gezintiye çıkmış. Ansızın karşısında bir soyguncu belirmiş ve silahını adamın kafasına dayayıp; "Ya paranı ya canını!" demiş. Adam dehşete kapılmış bir halde ellerini kaldırmış ve "Ah! çok üzgünüm, ne yazık ki cüzdanımı evde bıraktım, sadece gezintiye çıkmaktı amacım... isterseniz bakabilirsiniz, gerçekten de hiç para yok yanımda!'" diye açıklamada bulunmuş. Bunun üzerine soyguncu öfkeden kızarmış ve biraz düşündükten sonra kabaca "Peki, o zaman bana bir sigara ver! " diyerek, silahıyla oynamış. Gezintiye çıkmış olan adamın huzuru iyice kaçmış.: “Gerçekten çok üzgünüm, ama ben sigara kullanmıyorum!” sokak soyguncusu bir süre tereddüt ettikten sonra, yeniden düşünmüş ve son olarak: "Peki öyleyse, beni biraz sırtında taşı! diye buyurmuş.
Sonuç olarak; her insanda bir benmerkezcinin işine yarayacak bir şeyler vardır mutlaka!
Hemen her insan çocukken dünyanın merkezindeki kişi olduğuna ve koca dünyanın bir tek kendisi için döndüğüne inanma eğiliminde. Geçmişte yaşayanların ve şu andakilerin sadece kendisinin varlığının mümkün olabilmesi için var olduklarına, gelecek diye bi şeyin aslında olmadığına, hayatın içinden kendisi çıkarılınca, hayatın içinin boşaltılmış olacağına ve bir anlamı kalmayacağına inanır içten içe, belki farkında bile olmadan.
Sonra, zamanla, yaş ilerledikçe, hayatın en ufak da olsa olumsuzluklarıyla bir şekilde karşılaştıkça, en basitinden bir otobüse yetişemeyince, ayağı bir taşa takılıp da yere yuvarlanınca veya sevgisine karşılık bulamayınca mesela, "e hani merkezdeydim ben, hani parmakla gösterilen 'o' kişiydim" diye sorgulamaya başlar ufaktan. Aslında o kadar da merkezde olmadığını, diğer insanların da en az kendisi kadar gerçek olduğuyla yüzleşleşmeye başladığında, tam umutlar tükenmişken, bu sefer de hayatına birden bir insanın girmesiyle bu sefer kendinde bulamadığı merkezi, hemen, içinde bi yerde saklanmış olan yine o ben duygusu ile "işte bu o" der, "hayatımın insanı o, bulduğum kişi. İşte onunla birleşince ben, bir araya gelince biz, en özel benim yine. Dünya aslında sadece ikimizin etrafında dönüyor ve diğer herkes kıskanıyor anca, çünkü dünyanın en mükemmel insanını ben buldum ve gelmiş geçmiş en iyi çift de biziz. Şu an yaşayan diğer milyarlarca insan mı? ya da geçmişte yaşamış on milyarlarcası mı? Ulan öyle bi zamanda doğdum ki ben, dünya benim etrafımda dönüyordu ya hani sadece, işte bu sayede onunla aynı döneme denk geldim ve mükemmel bi bütün olduk şu an. Bunların hiçbiri benim kafamda kurduğum ve abarttığım şeyler değil, herkesin yaşadığı aşk-ilişki yalan, çünkü hepsi benim etrafımda dönen dünyada birer kurgusal karakterden ibaret. tek gerçek benim ve bir de ruh eşim dediğim o kişi"
E yine sonra, bazen yeri geldiğinde acı gerçeklerle yüzleşmemize sebep olabilen zaman ilerledikçe, nasıl da hayatımın insanı dediğin o kişiye karşı olan bakış açın olumsuz yönde ilerlemeye başlıyor ve soğuyorsun git gide bu ilişkiden, o kişiden. Bu kadar mükemmelken siz nasıl da zıt olduğunuz şeyler çıkabiliyor, nasıl mesela bazen sana sinirlenebiliyor, bazen kavga edebiliyorsunuz, nasıl oluyor da bazen yeteri kadar sevilmediğini düşünebiliyorsun? hani diğer herkes yalandı da en iyisi sizdiniz? Oysa kendini şanslı sayıyordun ona 'sahip' olduğun için. Bu sefer insan dönüyor yine en başa. O kadar da merkezde olmadığı gerçeğiyle yüzleşiyor bir kez daha.
Sonraları kör topal giden bu ilişkide, artık dünya merkezli olmasa da kendi çapında ilerleyen bu ilişkide, bi anda, içindeki ölmeye yüz tutan benmerkezciliği yeniden canlandıracak bi şey oluveriyor yine ve pat diye bi bebek dünyaya geliyor. Evet, bu sefer de her yönden dünyanın en mükemmel çocuğuna sahip olduğuna inanıyor kişi, hatta o kadar ki kendi kimliğini bi kenara bırakıp İnstagram profiline x'in annesi/babası yazıveriyor hemen. #instamom, #mybaby vb. hashtag çılgınlıkları başlıyor hep bundan, ebevenyler adeta birbiriyle yarışıyor. Bu arada, hatırlarsınız çocuktan önce de ilişkinin henüz başlarındayken tanışma günlerinden evliliklerine kadar olan bütün tarihler sanki bir marifetmişcesine insta bio'ya özenle işlenmişti. Çocukla beraber nasıl da geri plana atıldı bi anda herkesin imrendiği ilişki.
Sonra sanıyorum, çocuk ağlayınca mesela yerli yersiz bazen, bıkkınlık geliyor sana, nadiren de olsa. Bazen kısıtlandığını hissedebiliyorsun, bu sorumluluk boğabiliyor. Üstelik çocuk büyüdükçe sorumluluklar da büyüyor. Bazen kavga ediyorsunuz, sinirleniyor sana, çünkü o artık bir birey oldu. Senin düşüncelerine saygı duymayabiliyor, hatta saçma buluyor bazen. Kaçmak istiyorsun belki bazen şu anki hayatından, her şeyi geride bırakarak. İlk doğduğu gün ne kadar da sevinçliydin halbuki. Hiç merak ediyor muydu acaba en başta en özel kendisiyken, sonra sevdiği kişiye devrettiği ve oradan da bebeğine geçen bu döngünün devamında ne var? Yoksa hiç yok mudur sonu kendini en özel hissetmenin?
Ama sonra bi şekilde anlıyorsun. içinde dur durak bilmeyen, yer yer ortadan kaybolmuş gibi dursa da en ufak bir parıltıda gün yüzüne çıkan bir benmerkezcilik var, asla kurtulamadığın ve sonunda hep seni hüsrana uğratan. Ama alışıyorsun. Hayatın güzellikleriyle ve acılarıyla bir bütün olduğunu anlıyorsun. Merkezinde olduğun o evrene dönüp soruyorsun, "acı da kardeşim, bana da mı?", ve evren tüm vurdumduymazlığıyla "evet, bilader, sana da".
Yahudi bir yüzbaşı olan Alfred Dreyfus'un Fransa'ya karşı, İtalyanlar ve Almanlar adına casusluk yapıp yapmadığına dair dava sürecini içerir. Tarafların, dava konusu suçlamalar ve savunmalar ile ilgilenmemeye doğru evrilen bir süreçtir ayrıca. Taraflar ordu, kilise ve yüksek burjuvaziyi temsil eden…devamıYahudi bir yüzbaşı olan Alfred Dreyfus'un Fransa'ya karşı, İtalyanlar ve Almanlar adına casusluk yapıp yapmadığına dair dava sürecini içerir. Tarafların, dava konusu suçlamalar ve savunmalar ile ilgilenmemeye doğru evrilen bir süreçtir ayrıca. Taraflar ordu, kilise ve yüksek burjuvaziyi temsil eden ''Eski Fransa'' ile çatışan ''Yeni Fransa'' idi.
Başlangıcın farklı bir özetini yapayım:
Eylül 1894'te Paris'teki Alman askeri ataşesine gönderilmek üzere bir mektup bulunur. Bordereau adı verilen mektup Fransız ordusuna ilişkin askeri bilgileri içermektedir. El yazısının Dreyfus'a ait olduğu iddia edilir; Yüzbaşı Dreyfus tutuklanır. Belirtilene göre bir diğer delil de, Alman askeri ataşesinin, İtalyan meslektaşına baş harfi ''D'' olan bir ajandan bahsettiği bir mektuptur. 1894 aralık ayında gizli bir askeri mahkeme karşısına çıkarılır. Suçlu bulunur. Madalyaları sökülüp, kılıcı kırılarak şeytan adasına, ömür boyu cezalandırılarak gönderilir.
Mart 1896 tarihinde Fransız Askeri İstihbaratı’nın yeni komutanı Albay Picquart; Alman ateşesinin çöp kutusundan, Fransız gizli ajanı olan temizlikçi kadın tarafından çalınan bazı evrakları ele geçirir. Evraklar arasında el yazısı telgraflar vardır. Albay Esterhazy adında başka bir Fransız subaya yazılmıştır. Picquart, Esterhazy'nin ajan olmasından şüphelenir. Soruşturma ilerler ve Picquart Esterhazy'nin ajan olduğuna, Dreyfus'un ise haksız yere hapse atıldığına karar verir.
Özetin kaynağı: Sennett
İki yıl sonra 13 ocak tarihli L’aurore gazetesi, ünlü yazar Emile Zola’nın ilk sayfayı kaplayan makalesi ile yayımlandı. “J’accuse! / İtham Ediyorum!” başlıklı makale yüzbaşının masumiyetini savunuyor, genelkurmayı ve yargıçları suçluyor ve yeniden yargılama istiyordu. Böylelikle Dreyfus’ü tutan ürkek kalabalığın vicdanını Zola seslendirmişti. Kendisine, yakın gelecekteki Fransa’yı yönetecek Clemanceau, Jures gibi politikacılar da destek oldu. Zola bir sosyalist miydi? evet. Daha doğrusu laikti, edebiyattaki rolünü, ünlü Marksist Plehanov “natüralist materyalizm” diye betimleyip adamakıllı tenkit eder. Ordu onu mahkemeye verince, Zola mahkum edildi, temyiz safhasından önce de İngiltere’ye sığındı. Sokak birbirine girmişti. Aileler bile bölünmüş, kardeşler birbirine düşman olmuştu. Din ve laiklik, kozmopolitizm ve aşırı milliyetçilik, Fransız İhtilali’nin getirdiği kardeşlik ilkeleriyle ortaçağdan kalma yahudi düşmanlığı birbirine girmişti. Fransa’nın bu halini seyreden Avusturyalı Yahudi gazeteci Theodor Herzl kararını verdi; kendisinin de savunduğu laik, dini önyargılardan kurtulmuş bir toplum pek gerçekleşemeyecekti. Hele Yahudiler için bu söz konusu olamazdı. Çözüm bir Yahudi Devleti’nin kurulmasındaydı. “Juden Staat / Yahudi Devleti” tezini çok geçmeden bastırdı. Avrupa’nın kibar ve okumuş Yahudi çevrelerinde taraftar bulamadıysa da Doğu Avrupa Yahudiliği kendisini alkışladı. Fransa’da Dreyfus olayı ve güçlenen Antisemitizm Modern Siyonizmi yaratmıştı. Siyonizmin yayılma hızı Antisemitizmin yayılmasıyla atbaşı gitti. Çarlık Rusya polisi “Zion Protokolü” denen sözde siyonist ilkeleri içeren çakma bir kitabı da ortaya attı. Olayların neticesinde sağ cenah geriledi ama Dreyfus’ün cezası sadece hafifletildi. Zola dönmüştü. 1902’de oturduğu apartmanda, duman zehirlenmesi sebebiyle öldü. Taraftarları evin bacasını tıkayanların Yahudi düşmanı muhafazakarlar olduğunu iddia etmişti. Sonra asıl casusun Estherhaz olduğu kendi itirafıyla da sabit oldu.
Dreyfus affedilip itibarı iade edilse de onu suçlayanlar ve suçlamayanların kavgası devam etti. Fransız ordusu bütün Kıta Avrupa’sı ordularına kendi Dreyfus düşmanlığını da yaymıştı. Bu sadece o zamanla sınırlı değildi, 20’nci yüzyılın ikinci yarısında, Yunanistan’daki ünlü Sosyalist lider Lambrakis’e suikast tertipleyen askerlerin bazıları dahi Dreyfus’ün suçlu olduğunu söylemişti. Yerli yersiz suçlamalarla komutanlarımızı kendi kafalarındaki kalıplara yerleştirenlere belirtmek gerekir; Türkiye’de ordu, ne imparatorluk ne de cumhuriyet devrinde Dreyfus tipi bir skandal ve eylemle tanışmıştır. (bkz: Ergenekon Davası ve Dreyfus Davası’nın karşılaştırılması)
*
Şimdi tekrar Theodor Herzl’e dönelim. Herzl bir Yahudi devleti kurulması yönünde çalışmalar yapmaya başladı. Sonuçta yalnızca Filistin’de bir Yahudi devletinin kurulmasıyla Yahudilerin kurtuluşunun sağlanabileceğine kanaat getirdi. Herzl, bu konuda fikirlerini anlattığı ‘Der Judenstaat’ (Yahudi Devleti) isimli kitabını almanca olarak 1896 yılında yayınladıve bu amaçla yoğun temaslar ve Siyonizm kongreleri gerçekleştirdi.
Dreyfus’un davasını izleyen Herzl, yavaş yavaş kendini onunla özdeşleştirmeye ve onda asimile olmuş yabancı kabul edilerek dışlanmış ve kökenlerinden ötürü zulme uğramış Yahudi sembolünü görmeye başlayacaktı. Yüzbaşı tutuklandığı sırada, Fransızların hemen hepsi gibi Herzl de, Dreyfus’un suçlu olduğuna inanmıştı, bu iğrenç casusluk olayının ifade ettikleri üzerinde uzun boylu düşünmemişti ve hâlâ Antisemitizmi kökten yok etmeye yönelik bir çözüm aramaktaydı. Daha sonra tavrı değişmeye başlayan Herzl, dava esnasında dreyfus’un bir portresini çizecek ve salondaki kalabalığın rütbelerin sökülmesi sırasındaki düşmanca tarzını vurgulayacaktı. Herzl, Dreyfus olayında kişisel bir dramdan öte, Yahudi halkını yok oluşa götüren asimilasyon ideolojilerinin çöküşünü temsil eden Antisemitizmin yükselişini görmektedir. Yüzbaşının rütbeleri sökülürken mahkeme salonundaki kalabalık, “yahudilere ölüm!” diye bağırmaktaydı. Nerede? Fransa’da, hem de İnsan Hakları Bildirisi’nden tam yüz yıl sonra. Fransızlar bu hakların Yahudiler’e uygulanmasını istemiyorlardı. Herzl’e göre asimilasyon gerçekleşemezdi. Çünkü Antisemitler, Yahudilerin asimile olmasına izin vermeyecek ve onları asla rahat bırakmayacaklardı. Yahudi farklılığı silinememektedir. Çünkü bu şekilde dış düşmanlar, Yahudilerin bir bakıma böylece birlik halinde olmalarını da sağlamaktadır. Bir hareketi yok edemezseniz başka bir hareketi geliştirmek zorundasınız. Bu durumda Herzl, gelecekteki yahudi yurdunu kurmak için proleterleşmiş aydınlardan başlayarak temaslara başladı. Ona göre Siyonizm, Yahudi sorununun çoktandır aranan çözümüydü.
İsrail'in kuruluşundan 44 yıl önce 3 temmuz 1904'te yaşamını yitirmesine rağmen İsrail devletinin kurucu babası olan Herzl'i bu konuda harekete geçiren en önemli olay tarihçiler tarafından Alfred Dreyfus Olayı olduğu söylenir.
Özetin özeti, bu olay yargı organının hiçbir güç tarafından etkilenmemesi gerektiğini kanıtlayan olaydır. Yargıçlar, kendi ideolojileri dahil olmak üzere basın, siyaset veya askeriye bilumum hiçbirinden etkilenmemekle yükümlüdürler. İzleyecekleri tek yol hukukun onlara gösterdiği yasalar olmalıdır. Olayları önyargısız ve şüpheli bir şekilde incelemelidirler. Dreyfus Olayı’nın içimde uyandırdığı bazı önemli hisler bunlar.
Eski yargıtay birinci başkanı Sami Selçuk'un bu olaydan detaylarıyla bahsettiği bir kitabı var. Kaynak olarak okunabilecek, kısa süren bir kitap.
Jean Brun tarafından kaleme alınan, kaynakları oldukça dağınık olan Stoacılık için nadir bulunan derli toplu kitaplardan birinin ismidir. Akımın farklı dönemlerini çağdaşlarıyla kıyaslayarak yorumlayan kanımca en azından logos hakkında dişe dokunur bilgiler edinilebilecek kitaptır.
Stoacılık’ı biraz kızartacağım. Bu ideolojiyi ağır…devamıJean Brun tarafından kaleme alınan, kaynakları oldukça dağınık olan Stoacılık için nadir bulunan derli toplu kitaplardan birinin ismidir. Akımın farklı dönemlerini çağdaşlarıyla kıyaslayarak yorumlayan kanımca en azından logos hakkında dişe dokunur bilgiler edinilebilecek kitaptır.
Stoacılık’ı biraz kızartacağım. Bu ideolojiyi ağır bir şekilde benimsemiş arkadaşlar gönderimi geçebilir.
Bu felsefeye gönül verenler bir yandan çok gelişmiş bir ahlaki üstünlüğe erişmeye çalıştıklarını iddia ederken öbür yandan da en kanlı Roma imparatorlarından biri olan Marcus Aurelius'u kendilerine örnek almak gibi bir çelişki yaşarlar.
Aurelius'un döneminde masumların kanının oluk oluk aktığını bilmeyen bu arkadaşlar sabah ve akşam Meditasyonlar'ından alıntılarla örneklendirmeler yaparak çevrelerindekilerin kafasını yerler. Aurelius Makromanya ve Sarmatya'ya karşı bir sefer düzenlemişti. 14 yıl süren bu seferde sivillere karşı işlenen şiddet o kadar büyük boyuttaydı ki Roma sanatını değiştirdi. Eskiden onurlu ve başı dik Roma askerlerini stilize resmeden zafer sütunları, bu savaştan sonra yerini katledilen sivillerin resmedilmesine bırakarak bir tür yeni realizm akımına dönüşmüştü.
bakınız: http://omeka.wellesley.edu/piranesi-rome/exhibits/show/column-for-marcus-aurelius/violence-and-history
Cermen kabilelere karşı toplu nüfus kıyımları, büsbütün kitleleri ortadan kaldırmak, aileleri parçalara ayırmak, köyleri ateşe vermek, kitlesel tecavüz ve köle almak o kadar sıradanlaşmıştı ki generaller bunu artık kamusal düzenin bir gereği olarak görüyordu. Yaşamdan bütünüyle arındırılmış imparatorluk toprakları alışılmış bir görüntüydü. Bunları bizzat savaş meydanında yöneten Marcus Aurelius alınan kölelerden o kadar bezmişti ki artık önceden alınıp nüfusa entegre edilen kölelerle birlikte yeni kölelerin tamamının sürgün edilmesi emrini vermişti.
bakınız: https://books.openedition.org/efr/4875?lang=en
Meditasyonlar kitabını da bu dönemde yazdı. Heralde "hayatın güzelliğinin tadına varın, yıldızlara bakın ve kendiniz onlarla birlikte koşarken hayal edin" derken burada köleleri koşmaktan bahsediyor olsa gerek. Aurelius döneminde Hristiyanlara karşı zulüm de sayı ve şiddet bakımından artmıştı. Roma kolezyumunda Hristiyanlar halka açık şekilde periyodik olarak idam ediliyordu. Örneğin ikinci yüzyılın sonlarında veba bittiğinde Pagan tanrılara dua etmeyi reddeden binlerce Hristiyanı Aurelius bizzat kolezyumda idam ettirmişti. Hristiyanlar sürgün ediliyor, kelleleri uçuruluyor, ibretlik diye herkesin önünde vahşi hayvanlara parçalattırılıyor (evet o Asteriks'te sık sık duyduğunuz "aslanlara atın!" gerçektir ve Aurelius'un döneminde de bol keseden uygulanmıştır), işkence görüyor ve hapse atılıyordu. Bir Hrsitiyanın mahkemeye çıkartıldıktan hemen sonra hapse atılması standart prosedürdü. Ayrıca Hristiyanları pazar ve umumi hamam gibi halka açık alanlardan menetmek bu dönemde resmiyete bürünmüştü. Hristiyanlar eğer dinden çıkmazlarsa idam ediliyorlardı ancak çoğu zaman çıktıktan sonra da ediliyorlardı. Öyle bir hal almıştı ki artık azizler varsayılan olarak şehadeti bekler hale gelmişlerdi.
bakınız: https://en.m.wikipedia.org/wiki/Persecution_of_Christians_in_the_Roman_Empire#Marcus_Aurelius_to_Maximinus_the_Thracian (Kaynak güvenilir gözükmediyse konu üzerine ek kitap okuyabilirsiniz.)
"Filozof İmparator" adıyla gurur duyulan Marcus Aurelius'a aşık olmadan önce Stoacılık felsefesini “muazzam” sınıfına sokan insanlar bu ideolojinin kökenlerini bir kere daha okuyup araştırmalılar.
Yüzüklerin Efendisi dizisi hakkında:
İlk olarak, siyahi karakterler bir yapımı bozmaz, bununla reklam yapmaya çalışmak bozar. Ana hikaye belli fakat dizi kitaplarda neredeyse hiç değinilmemiş bir çağda geçiyor ve kitaplarda çok az değinilmiş bazı cüce klanları var, hobbitlerin bir kısmının…devamıYüzüklerin Efendisi dizisi hakkında:
İlk olarak, siyahi karakterler bir yapımı bozmaz, bununla reklam yapmaya çalışmak bozar. Ana hikaye belli fakat dizi kitaplarda neredeyse hiç değinilmemiş bir çağda geçiyor ve kitaplarda çok az değinilmiş bazı cüce klanları var, hobbitlerin bir kısmının çok daha esmer tenli olduğunu biliyoruz. Bunlar bile değil olay, elfler zaten ten renginden ırkçılık yapacak değil, ana hikayeye çaktırmadan bile yedirilebilir bir şeydi bu. Yeter ki insanlar karakterleri sevsin, yeter ki "bizi buraya listelerindeki birkaç kutuya tik atmak için koydular" diye bağırmasınlar. E ama sen yaptığın ufacık tanıtımın yarısından fazlasını zenci elf, bekar anne, zenci cüce, kadın savaşçıyla (Hem de Galadriel) yapınca zaten bu oyuncular şapkadan tavşan da çıkarsa, yazarlar inanılmaz epik hikayeler de yazsa sen bunu liste için yaptığını haykırıyorsun dünyaya. Fantastik edebiyatı da Blaxplotation'a, Rainbow Capitalism'e, Radikal Feminizme, genel olarak sjw kitleye kurban vermeyin bir zahmet. Bekar bir anneden elf mi olur ey gerizekalılar? Elfler zaten komün hayatı yaşıyor aşağı yukarı. Güçlü kadın karakter yazacak başka konsept mi bulamadınız?
Bunlarla tanıtım yapmayıp cart diye dizinin içinde bir anda çıksa 100 kat daha saygı duyulacak hareket olurdu benim açımdan. Bunun gerçekten samimi yapıldığına inanırdım en azından. Onun yerine gelmiş geçmiş en büyük fantastik edebiyat mirasını bu insanlara muhtaçmış gibi gülünç bir duruma düşürdüler. Oyuncak karakterler çıkacaklarına da kalıbımı basarım.
Star Wars Prequel'lerinde Mace Windu'yu kim garipsedi? Irkçılığın zirve noktası dönemde geçen Django Unchained'de Jamie Foxx'un karakteri kimi rahatsız etti? Aşırı ırkçılar hariç kimseyi rahatsız etmemiştir. Neden? Çünkü birinde ırkın konuyla hiçbir alakası yoktu ve müthiş bir oyuncu tarafından oynanmış çok iyi bir karakterdi, diğerinde ise asıl konu karakterin ırkıyken çok iyi oyunculukla işlenmiş harika bir karakter gelişim hikayesiydi. Aynı şey kadın karakterler için de birebir geçerli. Nasıl güçlü kadın karakter yazacağını bilmeden, sırf listeden maddeye tik atmak için rastgele bir karakter yazıp, buna dair hiçbir emare göstermemesine rağmen güçlüymüş gibi yapınca insanlar doğal olarak sevmiyor ama sinema ve dizi tarihinde sayısız çok sevilen güçlü kadın karakter var. Tıpkı sayısız çok sevilen siyahi, asyalı, eşcinsel vs. karakter olduğu gibi.
The Hollow Crown'ı izliyorum bir süredir. Bir Shakespeare eserinden uyarlama, bildiğin İngiliz aristokrasisi içinde bir hikaye yani. Süt beyazı olması gerekir herkesin normalde. York dükü siyahi, başpiskopos siyahi, Fransız prenses melez. 21. yüzyılda bile ırkçılığın hâlâ olduğu kraliyet ailesinde 15. yüzyılda böyle bir şey mümkün olabilir mi normalde? Tabii ki olamaz ama bununla bir pazarlama ya da gündeme gelme çabaları hiç olmamış. Sadece iyi oyuncular bulmuşlar ve oynatmışlar. "Colorblind Casting" dedikleri şey böyle olur illa olacaksa. "Aman bu karakterlere dikkat edelim, suya sabuna dokunmasınlar" da dememişler. Başpsikopos hain, Exeter lordu büyük savaş kahramanı, Fransız prensesi ise dizideki açık ara en nefret edilecek karakter. Hepsinin hikayede bir işlevi var. Dışarıdan bakınca öyle görülebilir, normal ama eserin içine girenlerin bu insanların ten renklerine çok takıldıklarını sanmıyorum. Aşağı yukarı nasıl göründükleri bilinen karakterler ve gerçek dünyada geçen, şartları, zihin yapıları çok net bilinen bir dönemin uyarlaması olduğu halde.
Meşhur meme'deki gibi bir gün zenci bir yönetmen tüm samimiyetiyle Malcolm X'i, Martin Luther King'i ya da Nelson Mandela'yı Ryan Gosling'e oynatmadıkça bu tip şeyler hala kendilerini üstün gören beyazların azınlıklara acıyıp mevzuya dahil etmeye çalışması, kısacası gösterişçi ahlak çabasından başka bir şey olmayacak. İlla mevzuya dahil edecekseniz daha fazla senarist çıkarmalarına, daha fazla yönetmen çıkarmalarına müsaade edeceksiniz ya da önayak olacaksınız ki kendi hikayelerini anlatsınlar. Kaymağını biz yiyelim, onlar da gelip işlerini yapsınlar deyince maaş bordrolu kölelik gibi oluyor yine.
Bu gönderiyi diziyi ekleyip paylaşmamamın asıl nedeni, dizinin ne yorumumu ne de Lord of The Rings tarihinde bir yeri hak etmediğinin göstergesidir. İyi akşamlar dilerim.
Tahmin edilemeyecek kadar gerçek bir delirme hikayesi.
Film hakkındaki söyleşilerde yönetmenin sahne önü ve arkasındaki zıtlığı yansıtmak istediğini söylemesi bana Goffman'ın dramaturji teorisini anımsattı. Sahnenin önünde, insanlarla etkileşim halindeyken takındığımız rol ve diğerlerinin bizi algılayış biçimi tiyatral bir oyundur diyor.…devamıTahmin edilemeyecek kadar gerçek bir delirme hikayesi.
Film hakkındaki söyleşilerde yönetmenin sahne önü ve arkasındaki zıtlığı yansıtmak istediğini söylemesi bana Goffman'ın dramaturji teorisini anımsattı. Sahnenin önünde, insanlarla etkileşim halindeyken takındığımız rol ve diğerlerinin bizi algılayış biçimi tiyatral bir oyundur diyor. Barış Sarhan yine bundan bahsetmiş aslında. Benim Goffman örneklemem gibi Tanpınar nasıl üretmiş, ne ortaya koymuş... filmdeki yansıması olan Turgay Göral, nasıl davranmış?
Zafer, Turgay, Cemil ve Burcu aslında hepsi var oluşlarını kanıtlama, diğerleri tarafından saygı görülme ihtiyacına sahipler. Cemil herkes tarafından küçümsenen, kendi olarak varlığını ortaya koyamayan aciz bir tip. Burda bana Tabutta Rövaşata’dan Mahsun'u hatırlattı. Çareyi bir dönem herkesçe kabullenilmiş kötü jön Turgay'ı taklit ederek var olmakta buluyor. Taklidin taklidi olarak.
Turgay bana Aşk Filmlerinin Unutulmaz Yönetmeni filminde, şimdi ismini hatırlayamadığım ve sanırım görüntü yönetmeni olan çaresiz karakteri anımsatıyor. Aslında biraz da Muhsin Bey'e benziyor. Eski şaşalı günlerine özlem duyuyor ve bugünlerde de kötü jön olarak var olmak istiyor. Cenazesi ve mezarlık sahnesi yine Tabutta Rövaşata’dan Sarı'nın mezarını çağrıştırıyor.
Birkaç kötü noktadan bahsedeyim.
Filmin sonlarına doğru, 1:11:52-1:13:12 dakikaları arasında ana karakterimizin ilham aldığı ''Turgay Göral''ın siyah-beyaz bir sahnede, bomboş sokaklarda koştuğu, kimseyi bulamadığı ve telefon zili sesi duyduğu bir kısım var. Daha sonra telefon kulübesine girip telefona cevap vermeye çalışıyor ancak karşıdan ses gelmiyor. Bu sahne birebir olarak The Twilight Zone (1959) dizisinin pilot bölümü olan “Where is Everybody?”den arak. Esinlenme veyahut uyarlama demiyorum. İstiyorsanız açın bakın, sahnenin aynısı çekilmiş. Hani çok bilinen bir sahne desem, yönetmen bir şekilde ''gönderme'' yaptı diye. Türkiye'de kaç kişi bu sahneyi hatırlıyor ki?
Ayrıyeten 1:16:45'de geçen sahnede televizyonun alt kısmında gösterilen ''Kabus'' filminin süresi gözüküyor. 1 dakika 08 saniye. Daha sonra bu süre kısmı tekrar gözüküyor. Keşke bu tarz ufak detaylara biraz daha dikkat edilseydi.
Başlangıçta sahneler hayal kırıklığı gibi gözükmüş olsa da ortasından itibaren Yeşilçam sahnelerinin yedirilmesi, grafik ve renk uyumu, özellikle de müzik-sahne ilişkisi harikaydı. Hele ki oyunculuklar. Cemil’i izlerken resmen bir psikosanat orgazmı yaşıyorsunuz. Oyunculuklar güzel olmasaydı yapım beni bu kadar içine çeker miydi emin değilim. Sanıyorum ki Ozan Çelik'i ilk kez ana karakter olarak izledim. Ya inanılmaz iyi bir oyuncu ya da bu role hazırlanmak için epey psikoloji kitabı hatmedip gerçek vaka gözlemi yapmış.
Kısacası Türk sinemasına merak saranların mutlaka izlemesi gereken acayip bir “proje” filmi.